Nyrs ar daith yn cyflawni dymuniad pen-blwydd arbennig

Pan ofynnwyd i'r nyrs wedi ymddeol o Lundain Agnes Musikavanhu (Garande gynt) sut yr oedd am dreulio ei phen-blwydd yn 80 oed, gofynnodd ar unwaith am daith i Ysbyty Treforys, lle dechreuodd ei gyrfa.

Uchod: Agnes yn mwynhau paned gydag un o recriwtiaid Affrica presennol Ysbyty Treforys, name? o'r Gambia.

Tra bod cannoedd o nyrsys tramor wedi ateb yr alwad i helpu i oresgyn prinder staff ym Mae Abertawe dros y ddwy flynedd ddiwethaf, mae Agnes yn arloeswr go iawn ar ôl bod yn un o'r rhai cyntaf i gyrraedd, bron i 60 mlynedd yn ôl.

Ym 1967, yn 22 oed tyner, cychwynnodd ar ei phen ei hun o Rhodesia enedigol, a elwir bellach yn Zimbabwe, er mwyn hyfforddi fel nyrs yn Ysbyty Treforys, Abertawe. Nid oedd hi erioed wedi troedio ar awyren o'r blaen, na gadael ei gwlad.

Ac er bod ei gyrfa wedi ei gweld yn symud yn ddiweddarach i Lundain, ac yn cynnwys dychweliad 20 mlynedd i Zimbabwe, lle bu’n gweithio ym maes iechyd y cyhoedd ac yn rheoli clinig preifat o’r grŵp enwog Lonrho fel metron, nid yw erioed wedi anghofio’r croeso cynnes Cymreig a gafodd yr holl flynyddoedd yn ôl.

Meddai: “Dywedodd fy meibion, 'Mam, rydych ar fin troi'n 80. Beth hoffech chi ei wneud?'

“Dywedais, 'Wyddoch chi beth? O bob peth, rwyf am fynd yn ôl i Ysbyty Treforys yn Ne Cymru, lle deuthum yn ferch ifanc. Rydw i eisiau treulio fy mhenblwydd yn 80 yno.'

“Mae gen i atgofion hapus o fy amser yn Nhreforys. Mae Cymry yn gynnes iawn, yn gyfeillgar iawn ac yn gymdeithasol iawn. Gallwch weld hynny gyda'r ffordd y maent yn derbyn mi. Dyna pam roeddwn i eisiau dod yma.”

Yn y llun ar y chwith: Rebecca Davies a chadeirydd Cynghrair y Cyfeillion, John Hughes, yn cwrdd ag Agnes a'i theulu)

Fodd bynnag, roedd y byd yn lle gwahanol iawn y tro cyntaf i Agnes ymweld â Chymru a doedd hi ddim yn gwybod beth i'w ddisgwyl.

Meddai: “Fi oedd y nyrs ddu gyntaf i ddod yma o Rhodesia.

“Roeddwn i mor ofnus yn dod yma - ar y pryd roedd arwahanu rhwng pobl wyn a du yn Rhodesia.

“Pan gyrhaeddais i Dreforys fi oedd yr unig ferch ddu. Roeddwn i'n teimlo'n unig am y ddau ddiwrnod cyntaf ond mae Cymry mor hyfryd. Byddent yn dweud, 'Dewch i siarad â mi,' a 'gadewch i ni fynd i'r ystafell fwyta gyda'n gilydd'.

“Ac yn fuan fe ddes i’n gyfarwydd.”

Cafodd Agnes, a oedd yng nghwmni ei thri mab, Farai, Tendai a Rugare, ar ei hymweliad yn ôl, daith o amgylch yr ysbyty ac yna te a phice ar y maen cyn i staff ganu penblwydd hapus iddi yn Gymraeg.

Roedd yr ysbyty ei hun, sy'n dyddio'n ôl i'r Ail Ryfel Byd, yn anadnabyddadwy i Agnes.

Meddai: “Mae yna lawer o newid. Llawer o adeiladau newydd. Clywais fod yr hen ysbyty wedi’i ddymchwel nawr, ond mae’n brydferth.”

Mae'r gweithlu hefyd wedi cael ei drawsnewid gan ddod yn llawer mwy amrywiol - pwynt a godwyd gan Agnes.

Dywedodd: “Rwy'n falch iawn – yn hapus iawn i weld eich bod wedi croesawu cymaint o nyrsys o dramor.

“Pan ddes i yma fi oedd yr unig un, ac mae gwybod eich bod chi wedi recriwtio cymaint o bobl o dramor, sy'n amlhiliol, yn arbennig.

(Chwith: Agnes yn Ysbyty Treforys fel nyrs ifanc)

“Mae pawb yr un peth y tu mewn. Rydyn ni'n wahanol o ran croen neu ryw, ond y tu mewn, rydyn ni i gyd yn fodau dynol.

“Rwy’n falch eich bod wedi ehangu. Mae'n dda iawn.”

Roedd Rebecca Davies, Dirprwy Bennaeth Nyrsio Gofal Brys a Gweithrediadau Ysbyty yn Ysbyty Treforys, wrth law i gyfarch Agnes.

Meddai: “Mae gennym ni groeso cynnes Cymreig ym Mae Abertawe ac rwy’n falch iawn o’r hyn a wnaeth Agnes fel arloeswr i’r holl nyrsys sydd wedi teithio i’w gweithio yma.

“Mae wedi bod yn emosiynol iawn, cyfarfod a siarad am nyrsio a sut mae wedi newid.”

Dywedodd un o’i meibion, Farai: “Cawsom ein syfrdanu gan y cariad a’r croeso pur yr oeddem yn ei ddisgwyl gan Gymru. Yn sicr, doedden ni ddim yn barod am y dangosiad llethol, gwirioneddol o anwyldeb a ddangosodd staff a phobl Treforys i ni heddiw.

“Yn ôl yn y 1960au roedd pethau’n amlwg yn wahanol iawn. Gwladfa Brydeinig oedd Rhodesia. Roedd pethau'n anodd iawn yn hiliol ac yn gymdeithasol ond roedd mam bob amser yn siarad am y lle hwn gyda hoffter.

“Cafodd hi brofiadau annymunol fel mewnfudwr i’r Deyrnas Unedig ond dyw hi ddim yn cofio’r un ohonyn nhw yn Abertawe.

“Mae hi’n sôn am ddatblygu llawer o sgiliau yma”.

“Fe roddodd enedigaeth i ni yn Llundain yn y 1970au a dychwelodd i Zimbabwe, lle daeth yn fetron clinig ar gyfer gweithlu cwmni preifat mawr. Rydyn ni’n credu bod y sgiliau hynny y llwyddodd hi i’w harfer mor dda yn yr uned benodol honno am ddau ddegawd, wedi dod o’r hyn a ddysgodd yma.”

Ymhlith y rhai a rannodd baned gydag Agnes roedd ei gydwladwr Gondai Dhliwayo (llun ar y dde gydag Agnes).

Dywedodd y nyrs rheoli heintiau: “Rwy’n dod yn wreiddiol o Zimbabwe. Gadewais gartref pan oeddwn yn 18 yn 2001 a dilyn fy hyfforddiant nyrsio yng Ngogledd Cymru a chael fy swydd gyntaf yn Abertawe yn 2004.

“Rwy’n meddwl bod Agnes yn dipyn o arloeswr. Un o’r merched du cyntaf i ddod i Abertawe yn 22 oed. Mae hi’n ysbrydoliaeth ac mae’n beth da iddi ddod yn ôl i’r man cychwynnodd y cyfan.”