Mae symlrwydd yn arwain at sganiau cyflymach

Yn y llun uchod o'r chwith: Niwrolegydd Ymgynghorol Dr Hannah Khirwadka, Gwyddonydd Clinigol a Ffisegydd Cyseiniant Magnetig Dr Samantha Telfer, Prif Ffisegydd Cyseiniant Magnetig Maria Yanez Lopez a Radiograffydd Uwcharolygydd Barry Spedding

Mae llai o gleifion â mewnblaniadau meddygol fel rheolyddion calon yn profi oedi neu ganslo sganiau Delweddu Cyseiniant Magnetig (MRI) ar y funud olaf diolch i weithdrefnau symlach.

Mae gan radiograffwyr yn ysbytai Bae Abertawe bellach wybodaeth diogelwch ar ystod eang o ddyfeisiau a ddefnyddir yn gyffredin ar flaenau eu bysedd, sy'n golygu y gall mwy o sganiau fynd rhagddynt fel y cynlluniwyd hyd yn oed os byddant yn darganfod bod gan glaf ddyfais yn unig pan fydd yn cyrraedd.

Mae'n hanfodol bod rhagofalon yn cael eu cymryd gyda chleifion sydd â mewnblaniadau sy'n cynnwys cydran fetel oherwydd y maes magnetig a gynhyrchir gan y sganiwr.

Yn flaenorol, mae'n bosibl y byddai radiograffwyr wedi gorfod gohirio neu ganslo'r apwyntiad er mwyn rhoi amser iddynt olrhain gwneuthuriad a model dyfais y claf ac ymchwilio i weld a oedd yn ddiogel bwrw ymlaen.

Roedd hyn yn hynod heriol mewn achosion lle'r oedd dyfeisiau wedi'u gosod flynyddoedd yn ôl, mewn rhan wahanol o'r DU neu dramor.

Dywedodd Maria Yanez Lopez o Ffiseg MRI, yr adran sy'n gyfrifol am gynghori ar ddiogelwch sganiau, fod polisïau generig newydd sy'n cwmpasu sawl math o ddyfais yn dod i rym yn yr achosion hynny lle nad yw gwybodaeth am fewnblaniadau yn cael ei chasglu cyn apwyntiad y claf.

“Fe allwn ni geisio gwirio’r cofnodion ond efallai eu bod nhw mewn ysbyty mewn rhan arall o’r DU neu dramor,” meddai.

“Mewn un achos dywedwyd wrth y radiograffydd fod yr adeilad oedd yn dal y cofnodion wedi llosgi’n ulw fel bod gwybodaeth wedi ei golli.”

Mae sganwyr MRI yn defnyddio meysydd magnetig cryf a thonnau radio i gynhyrchu delweddau manwl o'r tu mewn i'r corff, y gellir eu defnyddio i ddarganfod neu wneud diagnosis o beth sydd o'i le, cynllunio triniaeth a gwirio pa mor dda y mae triniaethau blaenorol wedi gweithio.

Rhaid i staff fod yn ymwybodol os oes gennych rywbeth metelaidd yn eich corff cyn cynnal y sgan oherwydd gall y maes magnetig achosi i'r mewnblaniad gynhesu, symud neu gamweithio.

Weithiau gallant addasu gosodiadau'r peiriant yn unol â gweithdrefnau diogelwch ar gyfer y ddyfais a sicrhau y gall y sgan fynd yn ei flaen.

Wrth i wyddoniaeth feddygol ddatblygu, felly mae nifer y mewnblaniadau â chydrannau metel yn cynyddu. Maent yn cynnwys rheolyddion calon, dyfeisiau trydanol bach a ddefnyddir i fonitro a rheoli curiad calon afreolaidd, falfiau’r galon, diffibrilwyr cardiaidd wedi’u mewnblannu, sy’n defnyddio siociau trydanol i reoli curiadau’r galon, symbylyddion nerfol i drin poen hirdymor, mewnblaniadau yn y cochlea sy’n helpu pobl i glywed, cymalau artiffisial megis fel gosod clun a phen-glin newydd, bandiau gastrig ar gyfer colli pwysau a stentiau, sy'n agor pibellau gwaed sydd wedi'u blocio neu'n culhau.

Dynodir mewnblaniadau fel MR Diogel, MR Amodol neu MR Anniogel gan wneuthurwyr.

Hyd yn hyn mae MRI Physics, ar y cyd â’r Niwroradiolegydd Ymgynghorol o Dreforys, Dr Hannah Khirwadkar, wedi llunio saith polisi mewnblaniadau generig, pob un yn cwmpasu set benodol o fewnblaniadau, yn enwedig y rhai yr ystyrir eu bod yn peri risg diogelwch isel neu lle mae risgiau’n nodweddiadol ar draws mewnblaniadau o math hynny.

Mae gweithdrefnau symlach hefyd ar gyfer mewnblaniadau MR Amodol y mae eu hamodau ar gyfer sganio diogel yn fwy cymhleth, megis rheolyddion calon a mewnblaniadau yn y cochlea.

Dywedodd Maria, Prif Ffisegydd Cyseiniant Magnetig: “Gyda’r polisïau mewnblaniadau generig, rydym yn ceisio adolygu cymaint o fewnblaniadau â phosibl o fewn un categori ac ar gyfer rhai ohonynt fe wnaethom lwyddo i gysylltu â chaffael GIG Cymru, felly mae gennym ni’r llawn rhestr o'r holl rai a brynwyd yn GIG Cymru o fewn cyfnod penodol.

“Rydym yn cynnal adolygiadau llenyddiaeth ac yn edrych trwy gronfeydd data rhyngwladol i wirio a adroddwyd am unrhyw effeithiau andwyol wrth sganio pobl â'r mewnblaniadau hyn.

“Yna rydyn ni’n llunio polisi i radiograffwyr ei ddilyn sy’n gyflym ac yn hawdd gobeithio. Mae'n dweud wrthynt pa osodiadau sydd eu hangen arnynt ar gyfer y peiriant.

“Nid yw bellach yn dibynnu arnynt yn gorfod mynd i ffwrdd a chael gwybod am y gwneuthuriad a’r model.”

Dywedodd Maria fod y gwaith o bwysigrwydd cynyddol oherwydd y “môr o ddyfeisiadau”, y mae llawer ohonynt mewn pobl hŷn y gall fod angen gwaith ymchwilio brys arnynt lle nad oes unrhyw beth addas yn lle MRI.

Eglurodd, mewn achosion lle nad yw mewnblaniadau wedi'u cynnwys mewn polisi neu weithdrefn generig, y bydd tîm Ffiseg MRI yn darparu asesiad risg pwrpasol, fel rhan o'r Polisi Heb Label fel y'i gelwir.

“Yr hyn rydyn ni hefyd yn ei weld yn llawer o’r dyddiau hyn yw mewnblaniadau lle mae rhan wedi gorfod cael ei newid ac mae’n bosibl y daw’r rhan honno gan wneuthurwr gwahanol i’r ddyfais wreiddiol. Rydyn ni'n galw'r achosion cymysgedd a gêm hyn,” meddai.

“Bydd y gwneuthurwr gwreiddiol wedyn yn dosbarthu’r ddyfais honno’n awtomatig fel MR Anniogel a dyna oedd yn arfer bod yn ddiwedd y trywydd i’r cleifion hyn o ran cael sgan MRI.

“Ond nawr gyda’r gweithdrefnau hyn gallwn ddweud beth yw’r risg; isel, canolig neu uchel a bydd yn rhaid i'r tîm clinigol bwyso a mesur y risg dechnegol honno yn erbyn y sefyllfa glinigol ac a ellid defnyddio sgan pelydr-X neu sgan amgen.

“Gall llawer o’r achosion hyn nawr fynd ymlaen i gael sgan MRI, o fewn fframwaith ein Polisi Heb Labelu a chaniatâd gwybodus y claf.”

Tîm Ffiseg MRI Bae Abertawe yw’r unig un yng Nghymru ac mae hefyd yn darparu gwasanaethau i sefydliadau iechyd eraill yng Nghymru, lle mae’r datblygiadau hyn hefyd yn cael effaith gadarnhaol.

Cyflwynwyd y polisïau mewnblaniadau generig ar draws ysbytai Bae Abertawe ym mis Medi 2021, ac yna'r Polisi Oddi ar y Label tua blwyddyn yn ôl.

Dywedodd y Radiograffydd Uwcharolygydd Barry Spedding bod cleifion bellach yn cael eu sganio'n gyflymach.

“Er enghraifft, fe wnaethom gymryd wyth ymholiad dyfais mewn 48 awr ar gyfer cleifion mewnol, a oedd yn ddigynsail,” meddai.

“Ond oherwydd effeithlonrwydd ein tîm ffisioleg gardiaidd a’r gallu i ddilyn y gweithdrefnau symlach hyn, gallem sganio’r cleifion hyn o fewn 48 awr.

“Yn hanesyddol byddai’r cleifion hyn wedi aros ychydig yn hirach neu byddai’r clinigwyr wedi cael eu gorfodi i ddewis triniaethau amgen, mwy ymyrrol a oedd yn aml â chywirdeb diagnostig is.”