Tim ysbyty yn darganfod pam y gall triniaeth arferol ar gyfer Covid-19 difrifol fethu

Mae ymchwilwyr yn Abertawe wedi datblygu dealltwriaeth o un o ganlyniadau mwyaf niweidiol Covid-19.

Maen nhw wedi cadarnhau canfyddiadau arwyddocaol o ran sut mae'r firws yn newid proses ceulo gwaed y corff, sy'n golygu y gall triniaethau presennol fethu.

Prif ddelwedd uchod: cynorthwyydd ymchwil Jan Whitley a nyrs ymchwil Jun Cezar Zaldua, a wnaeth nifer o deithiau i fannau problemus Covid

Canfu tîm Canolfan Ymchwil Meddygaeth Frys Cymru, sydd wedi’i leoli yn Ysbyty Treforys, dystiolaeth bod cyffuriau safonol i deneuo’r gwaed yn llai effeithiol mewn cleifion â Covid difrifol.

Gallai eu darganfyddiad olygu newidiadau yn y ffordd y mae cleifion Covid yn cael eu trin yn y dyfodol.

Mae'n hysbys bod Covid yn sbarduno ffurfio ceuladau gwaed annormal, a all arwain at ddifrod i organau gan gynnwys yr ymennydd a'r ysgyfaint, gan achosi cymhlethdodau sy'n bygwth bywyd fel strôc.

Yr hyn nad yw mor glir yw pam mae hyn yn digwydd. A dyna'r hyn y mae'r ganolfan wedi bod yn ymchwilio iddo ar ôl cael arian gan Lywodraeth Cymru.

Cafodd y ganolfan, sydd wedi'i lleoli yn Adran Achosion Brys Treforys, ei sefydlu ac mae'n cael ei harwain gan yr Athro Adrian Evans.

Dywedodd: “Mae’n hysbys bod Covid-19 yn cael effaith andwyol ar broses geulo’r corff.

“Mae'n arwain at actifadu'r mecanwaith ceulo sydd yn ei dro yn arwain at ffurfio clotiau o fewn yr organau. Mae hyn yn aml yn arwain at fethiant aml-organ.

“Un o’r triniaethau i atal hyn yw rhoi cyffuriau torri clotiau fel heparin. Ond nid yw bob amser yn effeithiol, felly mae rhai cleifion Covid yn y pen draw yn dioddef difrod organau. ”

Ym mis Medi 2020, yn dilyn y don Covid gyntaf, dyfarnwyd grant Sêr Cymru gan Lywodraeth Cymru i’r tîm i edrych ar pam y ffurfiodd y ceuladau a pham eu bod yn amharod i dorri lawr.

Gwerth yr ymchwil oedd tua £130,000, gan gynnwys grant Llywodraeth Cymru ac arian cyfatebol.

Roedd yn cynnwys defnyddio biofarcwyr newydd, math o brawf gwaed, a ddatblygwyd yn flaenorol gan y tîm i sgrinio cleifion mewn perygl o glefyd thromboembolig megis strôc, sepsis a thrombosis gwythiennau dwfn.

Ar gyfer yr astudiaeth hon, cafodd tua 1,000 o gleifion eu sgrinio am addasrwydd pan gyrhaeddon nhw Ysbyty Treforys. Yna cymerwyd samplau gwaed o 155 ohonyn nhw, pob un ag amheuaeth o Covid.

Cymerwyd samplau pellach ar ôl 24 awr, tri i bum niwrnod ac un wythnos.

Casglwyd y samplau gan y cynorthwyydd ymchwil Jan Whitley a'r nyrs ymchwil Jun Cezar Zaldua, a wnaeth nifer o deithiau i fannau problemus Covid gan gynnwys yr Adran Achosion Brys a gofal dwys.

Yna dadansoddwyd y canlyniadau yn labordy’r Ganolfan Gymreig, yn ogystal â chyfaint mawr o ddata clinigol a gwyddonol a gasglwyd wrth erchwyn y gwely.

Dywedodd yr Athro Evans (yn y llun ar y chwith): “Rydym wedi dangos y gall Covid-19 arwain at ffurfio clot annormal o gryf er gwaethaf triniaeth gwrthgeulo llawn mewn llawer o achosion.

“Yn y cleifion hynny a wnaeth yn wael roedd tystiolaeth glir nad oedd yr heparin mor effeithiol ag y dylai fod o ran lleihau ffurfio clotiau a gwella llif y gwaed i’r organau, fel yr ysgyfaint, yr arennau a’r ymennydd.”

Mae’r canfyddiadau wedi’u cyflwyno yn y Symposiwm Rhyngwladol ar gyfer Gofal Dwys a Meddygaeth Frys ym Mrwsel gan Dr Oliver Watson a Dr Matthew Howard, cymrodyr ymchwil glinigol sy’n gweithio yn y ganolfan.

Dywedodd Dr Watson fod yr ymchwil wedi canfod bod gan gleifion a fu farw oherwydd Covid-19 neu a oedd angen mynediad i ICU allu cyfaddawdu i dorri clotiau i lawr o gymharu â chleifion â haint llai difrifol.

“Gall yr effaith hon arwain at glotiau gwaed microsgopig yn ffurfio yn organau’r corff gan arwain at y methiant aml-organ sy’n achos marwolaeth llawer o gleifion Covid,” meddai.

Gan ddefnyddio techneg a elwir yn ddadansoddiad dimensiwn ffractal, a ddatblygwyd gan y ganolfan ar y cyd â Choleg Peirianneg a Meddygaeth Prifysgol Abertawe, canfu’r tîm fod cyffuriau gwrthgeulo a ddefnyddir i atal clotiau gwaed yn llai effeithiol mewn Covid nag mewn heintiau eraill.

“Felly nid oedd y meddyginiaethau teneuo gwaed yn cael yr effaith therapiwtig a fwriadwyd o dorri’r clotiau i lawr,” ychwanegodd Dr Watson.

“Gobeithio y gellir bwydo hyn yn ôl i glinigwyr i deilwra triniaethau ar gyfer cleifion sydd â’r achosion mwyaf difrifol o Covid-19.”

Yn ogystal â chael eu cyflwyno yn y digwyddiad ym Mrwsel, mae’r canfyddiadau wedi’u cyhoeddi mewn cyfnodolyn arbenigol, gyda rhagor o gyhoeddiadau i ddilyn.

Mae astudiaethau pellach yn yr arfaeth ar y cyd â Phrifysgol Pennsylvania, ac mae gan ganolfan Treforys gydweithrediad ymchwil parhaus â nhw.

Bydd yr astudiaethau hyn yn ceisio penderfynu pa fecanweithiau penodol sy'n hyrwyddo ceulo annormal mewn clefydau acíwt fel Covid - gan ddefnyddio technegau arloesol newydd ar geulo i ddilysu'r canfyddiadau ymhellach.

Dywedodd Dr Suresh Pillai, ymgynghorydd meddygaeth frys a gofal critigol Ysbyty Treforys ac arweinydd clinigol yr astudiaeth, fod problemau ceulo annormal yn anodd eu rheoli.

“Bydd unrhyw ddarganfyddiadau newydd yn arwain y ffordd i wella ein dealltwriaeth o’r berthynas rhwng Covid a methiant ceulo a thriniaeth,” meddai.