Noddfa newydd i blant a phobl ifanc

Mae Noddfa newydd ar gyfer Plant a Phobl Ifanc mewn argyfwng iechyd emosiynol a meddwl, gyda'r bwriad o fod yn ddewis arall yn lle mynd i adrannau achosion brys, wedi agor ym Mae Abertawe.

Mae’r Gwasanaeth Noddfa Plant a Phobl Ifanc yn bartneriaeth rhwng Gwasanaeth Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed (CAMHS) Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe a’r elusen iechyd meddwl, Adferiad (Hafal gynt).

Mae hwn yn brosiect sydd wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru fel rhan o gynllun peilot osgoi derbyniadau a oedd yn ystyried sut y gellir cefnogi pobl ifanc yn well pan fyddant mewn argyfwng.

Mae'r gwasanaeth yn Llansamlet, sydd wedi'i gynllunio ar gyfer pobl ifanc 12 i 18 oed, ar gael ar hyn o bryd trwy atgyfeiriad gan dîm argyfwng CAMHS. Mae cynlluniau i ehangu'r llwybr mynediad yn y dyfodol.

Dywedodd Claire Norman, nyrs arweiniol ar gyfer CAMHS, (yn y llun): “Mae’n wasanaeth i blant a phobl ifanc sy’n profi argyfwng emosiynol ac iechyd meddwl ac efallai y bydd angen mwy o gymorth arnynt nag y gellir ei ddarparu yn eu systemau cymorth presennol.

“Yn flaenorol pan oeddent mewn trallod, byddai pobl ifanc yn cyflwyno i feysydd fel yr Uned Asesu Plant neu’r Adran Achosion Brys yn Ysbyty Treforys nad yw’r lle gorau i fod pan fyddant yn profi trallod emosiynol neu argyfwng iechyd meddwl.

“Mae cydnabyddiaeth wedi bod nad oedd rhywle i bobl ifanc fynd - mae'r Noddfa yn rhoi'r cyfle iddynt gael cefnogaeth mewn amgylchedd tawelu mwy priodol.

“Mae’n lleoliad mwy priodol o’r cychwyn cyntaf i berson ifanc gael mynediad at gymorth iechyd meddwl. Mae’n eu tynnu allan o anhrefn a phrysurdeb uned frys.”

Dywedodd Claire fod y symudiad yn mynd i'r afael â phryder cynyddol.

Meddai: “Bu cynnydd mewn cyflwyniadau iechyd meddwl dros y blynyddoedd, hyd yn oed yn fwy felly ers y pandemig.

“Mae cael lle i bobl ifanc ddod a chael mynediad at y cymorth iawn, ar yr amser iawn, yn y lleoliad cywir, yn rhoi cyfle iddyn nhw archwilio beth sydd wedi bod yn digwydd iddyn nhw, beth sydd wedi eu harwain at fod lle maen nhw, ac yna rhoi gyfle iddynt feddwl sut y gallent wneud pethau'n wahanol yn y dyfodol.

“Mae’n ddull tri cham: cefnogi pobl ifanc ar gyfer yr argyfwng uniongyrchol mewn lleoliad mwy priodol, yna archwilio beth arweiniodd at yr emosiynau, ac yna defnyddio technegau a mecanweithiau ymdopi i’w cefnogi i reoli’r emosiynau hyn yn y dyfodol.”

Adleisiodd Lianne Martynski, Cyfarwyddwr Gweithrediadau Adferiad, (llun ar y chwith) y farn bod angen mawr am y gwasanaeth.

Meddai: “Nid oes cyfleuster priodol wedi bod ar gyfer plant a phobl ifanc â phroblemau iechyd meddwl neu sydd mewn perygl o argyfwng iechyd meddwl.

“Bu angen mawr am y math hwn o wasanaeth ac rydym yn falch iawn o weithio mewn partneriaeth i lenwi’r bwlch a fodolai’n flaenorol.”

Mae staff hyfforddedig yn defnyddio ystod o strategaethau i helpu pobl ifanc.

Dywedodd Lianne: “Y syniad yw pan fydd rhywun yn dod yma mae'n rhoi cyfle iddynt dawelu. Bydd y staff yma yn cefnogi pobl i faeddu eu hunain a hunan-reoleiddio. Gall fod yn unrhyw beth o ddim ond sgwrs, gweithgaredd llesiant, sesiwn grŵp neu sesiwn un i un.”

Mae'r hen uned fanwerthu wedi cael ei gweddnewid yn llwyr, gyda lliwiau a ffabrigau tawelu, dodrefn meddal a seddi cyfforddus.

Yn ogystal â chegin ac ardal gymunedol, mae ystafell gemau ac ystafelloedd un i un ar gyfer cymorth cyfrinachol ac ymyriadau.

Dywedodd Lianne: “Mae gennym ni gonsolau gêm, setiau teledu, tennis bwrdd a phêl-droed pen bwrdd, ac ystafell synhwyraidd.”

“Daeth y cynllun lliwiau gan grŵp o bobl ifanc – dewison nhw liwiau tawelu.
Cawsant lawer o fewnbwn i'r dewisiadau dodrefn hefyd.

“I ni, roedd yn fater o sicrhau bod y cyfleuster yn addas at y diben – nid i ni fel oedolion, ond i bobl ifanc. Rwy'n meddwl ein bod wedi cyflawni hynny, mae pawb sy'n dod i mewn yma wedi dweud ei fod yn gynnes, ei fod yn groesawgar, ei fod yn tawelu. Popeth roedden ni eisiau iddo fod.”

Ar hyn o bryd mae'r gwasanaeth yn gweithredu 7 diwrnod yr wythnos, o 10yb tan 10yh, ond o ddiwedd mis Gorffennaf bydd ar agor 24/7.

A hyd yn hyn mae'n profi'n llwyddiannus iawn.

Dywedodd Lianne: “Rydym wedi cael adborth gwych ar y gwasanaeth ei hun, nid yn unig gan y bobl ifanc sydd wedi defnyddio’r gwasanaeth ond gan eu rhieni hefyd.”

Gallai rhan o'r llwyddiant hwnnw fod o ganlyniad i geisio barn defnyddwyr gwasanaethau ar gam cynllunio'r prosiect.

Dywedodd un: “Rhoddais rywfaint o fewnbwn ar sut y gallent sefydlu’r lle er budd pobl ifanc sy’n cael trafferth gyda’u hiechyd meddwl. Mae'n braf gweld fy syniadau yn cael eu gweithredu mewn lle fel hwn. Mae wedi'i wneud yn dda iawn.

“Roeddwn i'n ei chael hi'n anodd tyfu i fyny gydag iechyd meddwl - hoffwn pe bai rhywle fel hwn ar gael i mi pan oeddwn yn iau, ond nid oedd.

“Rwy’n meddwl ei fod yn beth gwych eu bod yn ei gael yn ei le. Os gallwch chi helpu rhywun o dan 18 oed i ddatrys eu problemau mae'n arwain at oedolyn cytbwys a all weithredu'n well mewn cymdeithas. Mae wir yn helpu pobl ar gam hollbwysig yn eu bywydau.”