Mae staff yn mynegi eu hunain trwy gelf i hybu iechyd meddwl a lles

Mae gwasanaeth arloesol ym Mae Abertawe sy’n defnyddio celf fel llwyfan i fynd i’r afael ag iechyd meddwl, lles a thrawma ymhlith staff wedi cyrraedd y rhestr fur ar gyfer gwobr genedlaethol.

Mae 'Sharing HOPE' yn ategu systemau presennol i helpu staff bwrdd iechyd sydd â phryderon neu sy’n cael trafferth gyda materion penodol.

Mae'n cyflwyno ystod eang o ddigwyddiadau celfyddydol i staff mewn lleoliadau gwaith a chymunedol, gan gynnwys grwpiau tecstilau a diwrnodau cerflunio traeth.

Mae’n ffordd amgen o roi cyfle i staff fynegi eu hunain drwy’r celfyddydau, tra hefyd yn rhannu eu meddyliau a chlywed barn cydweithwyr.

Er ei fod yn dal yn ei ddyddiau cynnar, mae'r prosiect wedi cymryd camau breision ers ei lansio fis Medi diwethaf, gyda 'Sharing HOPE' bellach yn edrych i fod yn enillydd cyntaf categori newydd yng Ngwobrau mawreddog HSJ.

YN Y LLUN: Jayne Whitney a Johan Skre sy’n arwain prosiect 'Sharing HOPE' y bwrdd iechyd.

Mae Jayne Whitney, arweinydd ansawdd ar gyfer atal hunanladdiad a hunan-niwed, yn un o ddau o’r aelodau staff y bwrdd iechyd sy’n arwain y prosiect.

Dywedodd hi: “Dywedodd tystiolaeth cyn-Covid wrthym, ein bod yn debygol o weld cynnydd mewn materion iechyd meddwl, camddefnyddio sylweddau, alcohol, gorbryder ac iselder. Yn anffodus, o fewn rhai grwpiau risg roedd risg uwch o hunanladdiad.

“Dyfarnwyd grant i ni gan Sefydliad Baring a Chyngor Celfyddydau Cymru fel rhan o’u rhaglen Arts and Minds, sydd â’r nod o gefnogi ymyriadau celfyddydol i wella iechyd meddwl. Fe wnaeth y cyllid a’r gefnogaeth ein symud yn nes at greu 'Sharing HOPE'.

“Fe wnaethom ymchwilio i rai data a dangosodd fod 40 y cant o’n habsenoldeb staff yn ystod cyfnod penodol oherwydd iechyd meddwl. Felly roedd hwn yn gyfle perffaith i’n bwrdd iechyd edrych ar ffyrdd o fynd i’r afael â hynny.

“Mae’n brosiect sy’n torri tir newydd. Anaml iawn y bydd byrddau iechyd yn cael cyllid ar gyfer atal hunanladdiad ac yna'n penderfynu canolbwyntio ar eu staff.

“Mae’r gydberthynas rhwng llesiant a’n staff yn effeithio ar ofal cleifion. Cleifion yw ein ffocws, ond heb ein staff ni allwn ddarparu’r gofal a’r driniaeth sydd eu hangen arnynt.”

Cyflwynir y prosiect mewn tair ffordd.

Gellir ei lwyfannu i wasanaeth neu adran benodol sydd wedi cael trafferth gyda'r profiadau a gafodd mewn sefyllfaoedd hynod heriol.

Gall staff hefyd gael mynediad at grŵp agored, sy'n cyflwyno gweithgareddau fel dosbarthiadau tecstilau o fewn safleoedd byrddau iechyd.

Mae grŵp cymunedol hefyd yn caniatáu i staff wahodd eu teulu a'u ffrindiau i ddigwyddiadau oddi ar y safle, fel diwrnod cerflunio traeth.

Dywedodd Johan Skre, arweinydd tîm y celfyddydau a threftadaeth: “Gall fod yn anodd i bobl fod yn agored ar yr hyn y maent wedi bod drwyddo. Mae pobl yn cael eu gadael gyda'r trawma moesol hwnnw. Trwy gelf, does dim rhaid i chi siarad. Gallwch fynegi eich hunain trwy gelf.

YN Y LLUN: Cymerodd Gweithiwr Cymorth Gofal Iechyd Susan Matthews ran mewn dosbarth tecstilau.

“Yn ein tîm, mae gennym ni artistiaid llawrydd a therapydd celf, sydd i gyd yn ein helpu ni i ddarparu’r gwasanaeth gwych hwn.

“Mae cydweithio celf ac iechyd yn hynod fuddiol, ac mae hynny wedi bod yn amlwg yn yr hyn yr ydym wedi’i weld.

“Efallai mai dosbarth tecstilau neu ddiwrnod cerflunio traeth yw’r elfen gelf ohono, ond mae’n rhoi lle i staff siarad. Gallant rannu cymaint ag y maent yn teimlo'n gyfforddus gyda.

“Mae ein staff yn dod ar draws llawer o drawma a dydyn ni ddim eisiau iddyn nhw gario’r trawma hwnnw ar eu pen eu hunain.

“Rydym wedi cael pobl agor ar eu meddyliau ar ddiwedd eu bywyd. Nod 'Sharing HOPE' yw cynyddu nifer y staff sy’n cael eu cyfeirio at les ar gyfer iechyd meddwl a normaleiddio sgyrsiau fel bod staff yn sylweddoli nad ydyn nhw’n cael trafferth ar eu pen eu hunain.”

Dywedodd fod y prosiect yn annog mwy o bobl i siarad yn agored am iaith hunanladdiad, fel bod staff yn teimlo'n gyfforddus pe bai cydweithiwr yn trafod sut roedd yn teimlo; ac yn gwybod bod cymorth ar gael.

“Mae'r adborth rydym wedi'i dderbyn wedi bod yn gadarnhaol iawn ac rydym yn falch y gallwn ddarparu opsiwn arall i staff fynegi eu hunain am y pynciau anodd iawn hyn.

“Un o’r mathau mwyaf pwerus o adborth rydyn ni wedi’i gael hyd yn hyn yw bod aelod o staff ar fin gadael nyrsio. Roedd y sesiynau’n helpu’r aelod o staff i benderfynu aros ar ôl clywed barn a phrofiadau cydweithwyr – roedden nhw’n mynd drwy’r un peth ac nid oeddent yn cael trafferth ar eu pen eu hunain.”

Mae llwyddiant y prosiect wedi arwain at ei enwebu ar gyfer Gwobrau Diogelwch Cleifion HSJ, sy'n cydnabod y timau a'r unigolion gweithgar ledled y DU sy'n ymdrechu'n barhaus i ddarparu gwell gofal i gleifion.

Mae 'Sharing HOPE' ymhlith 10 prosiect sy’n ymdrechu i ddod yn enillwyr cyntaf menter lles staff y flwyddyn yn y digwyddiad ym Manceinion ym mis Medi.

Mae Bethan Lavercombe, Rheolwr Rhaglen Gweithlu ar gyfer Iechyd Galwedigaethol a Lles Staff, wedi gweithio’n agos gyda’r tîm 'Sharing HOPE'.

Meddai: “Mae'n gyffrous iawn cael fy enwebu am wobr. Mae'n amlygu gwaith da'r prosiect a'r effaith y mae'n ei gael ar ein staff.

“Mae’n seremoni wobrwyo fawreddog, felly mae’n anrhydedd i ni fod ymhlith yr enwebeion.

“Yn bwysig iawn, mae’n dangos bod lles staff yn flaenllaw yn ein meddyliau.”