Mae argraffu 3D yn rhoi bonws bolws ar gyfer triniaeth canser

Mae argraffu 3D yn darparu gofal o ansawdd uwch fyth i gleifion canser sy'n cael radiotherapi yn Ysbyty Singleton Abertawe.

Mae'n cael ei ddefnyddio i greu bolysau, ategolion sy'n sicrhau'r dos gorau posibl o radiotherapi ar gyfer canserau sy'n agos at wyneb y pen neu'r gwddf.

Nid yn unig y mae hyn yn well i gleifion, ond mae hefyd yn arbed amser staff radiotherapi, gan eu rhyddhau i wneud gwaith pwysig arall.

Prif lun uchod, ac isod ar y chwith: Rhys Jenkins yn dangos sut mae'r bolws yn ffitio yn erbyn y mwgwd radiotherapi.

Ar gyfer y rhan fwyaf o fathau o radiotherapi i'r pen neu'r gwddf, mae cleifion yn gwisgo mwgwd, a elwir weithiau'n gragen.

Mae wedi'i wneud o thermoplastig, sy'n cael ei gynhesu a'i fowldio i ddilyn union gyfuchliniau eu croen. Mae'r gragen yn dal eu pen a'u gwddf yn llonydd ac yn y safle cywir ar gyfer y driniaeth fwyaf cywir ac effeithiol.

Fodd bynnag, ar gyfer rhai canserau mae angen bolws i ddarparu haen ychwanegol yn ystod radiotherapi. Yn flaenorol roedd y rhain wedi'u gwneud allan o gwyr wedi'i fowldio ac roedd yn rhaid eu gosod â llaw ar y mwgwd.

Ond roedd hyn yn cymryd llawer o amser ac ymhell o fod yn berffaith gan y gallai fod bylchau ar ôl rhwng y bolws a'r mwgwd. Nawr mae'r buddsoddiad mewn argraffydd 3D yn golygu bod modd creu'r bolws yn llythrennol wrth wasgu botwm.

Daeth y syniad yn wreiddiol gan y uwch dechnolegydd ffiseg radiotherapi, Rhys Jenkins, ar ôl iddo ddarllen amdano mewn cylchgrawn proffesiynol.

“Pan fydd y ffotonau a ddefnyddir mewn radiotherapi yn mynd i mewn i’r croen, nid ydynt yn darparu 100 y cant o’r dos yn syth,” esboniodd Rhys, sydd wedi’i leoli yng Nghanolfan Ganser De Orllewin Cymru yn Singleton.

“Yn lle hynny, mae yna effaith cronni. Ar gyfer canser y croen neu ganserau arwynebol eraill y pen a’r gwddf, fel rhai’r chwarren parotid, sy’n agos at y croen, byddai’r cronni hwn yn digwydd yn ddyfnach, a byddem yn methu cryn dipyn o’r targed gyda’r dos gofynnol.

“Felly, mae’r bolws yn gweithredu fel defnydd meinwe. Mae'r cronni yn digwydd yno, felly erbyn iddo gyrraedd croen y claf mae wedi cyrraedd y dos yr ydych ei eisiau."

Mae siâp, dyfnder a lleoliad y bolws i gyd wedi'u cynllunio yn ystod y cam cynllunio triniaeth. Tan yn ddiweddar roedd yn rhaid ei ffurfio â llaw o gwyr, gan gymryd hyd at awr i'w wneud.

Fodd bynnag, gallai hyn adael bylchau aer. A chan fod yn rhaid gwthio'r bolws â llaw i'w le, doedd dim sicrwydd ei fod yr un siâp â'r hyn a ddyluniwyd ar y system gynllunio.

Roedd anfanteision eraill hefyd. Weithiau byddai'r bolws yn cael ei ollwng, neu byddai'r cwyr brau yn hollti, a byddai'n rhaid creu un arall.

Mae'r buddsoddiad mewn argraffydd 3D wedi newid hynny i gyd. Fe’i cyflwynwyd gyda chefnogaeth tîm labordy’r genau a’r wyneb Bae Abertawe, sydd wedi cael profiad helaeth o ddefnyddio technoleg 3D dros nifer o flynyddoedd.

“Fe wnaethon nhw ein helpu ni i benderfynu pa argraffydd i'w brynu a'n helpu ni i sefydlu hefyd,” meddai Rhys. “Felly, rydym wedi datblygu ein gwasanaeth mewnol ein hunain.

“Rydyn ni'n creu'r bolws ar y system cynllunio triniaeth ac yna mae'r argraffydd yn y bôn yn argraffu'n union yr hyn rydyn ni wedi'i ddylunio. Gan ei fod yn gopi union o'r hyn yr ydym ei eisiau, mae'n ffitio ar y gragen fel darn jig-so.

“Y brif fantais yw’r cywirdeb gwell a’r hyder gwell bod yr hyn yr ydym wedi’i gynllunio ar y system yn union yr un lle.

“Oherwydd, gyda’r hen ddull, yn anghofio’r holl fylchau aer, nid oeddem mor hyderus â hynny yn y ffordd yr oeddem yn ei leoli hefyd. Roedd cymaint o gamau lle y gellid cyflwyno gwallau, ond mae hyn wedi negyddu'r rhan fwyaf ohonynt.

“Rydym wedi lleihau amser staff hefyd, felly rydym wedi gwneud y broses yn llawer mwy effeithlon.

“Mae rhai o'r bolysau hyn yn cymryd diwrnod neu ddau i'w hargraffu. Ond nid amser staff yw hynny. Rydyn ni newydd ei osod i fynd yn ei flaen ac yna dod yn ôl pan fydd wedi gorffen, ac mae'n rhyddhau eich amser ar gyfer pethau eraill. ”

Dywedodd yr uwch radiograffydd Catherine Davies bod symud i bolysau printiedig 3D wedi bod yn gam cadarnhaol i gleifion ac i staff.

“I staff, mae’r bolws hwn yn haws ac yn gyflymach i’w ffitio, mae’n anorfod ac mae’n cael ei ddangos ar ein sganiau cleifion dyddiol i lynu’n berffaith i ble y’i bwriadwyd – ac mae’n aros yno,” ychwanegodd.

“Mae cleifion yn elwa o wneud cais cyflymach gan eu bod ar y gwely am ychydig yn llai.

“Maen nhw hefyd yn dweud wrthym nad ydyn nhw'n teimlo ei fod yn cael ei roi ar y gragen drin, gan nad oes angen mowldio'r math newydd hwn o folws i'r gragen.”

Dywedodd yr oncolegydd clinigol ymgynghorol o Singleton, Russell Banner, fod y tîm yng Nghanolfan Ganser De Orllewin Cymru bob amser wedi defnyddio atebion arloesol i wella gofal cleifion.

“Mae’r argraffu 3D wedi galluogi bolysau hynod gywir gyda sicrwydd ansawdd i gael eu cynhyrchu o sganiau cynllunio 3D, gan leihau ansicrwydd a dod â’r dos i’r union fan y mae ei angen arnom,” meddai.

“Mae’r argraffydd hyd yn oed yn argraffu dros nos tra’n bod ni’n cysgu i sicrhau nad oes unrhyw oedi yn y llwybr triniaeth.”