Mae grŵp cerdded yn defnyddio'r awyr agored i helpu i frwydro yn erbyn Covid hir

Mae pobl sy'n dioddef o symptomau Covid hir yn elwa o fynd allan yn yr awyr agored fel rhan o'u hadferiad parhaus.

Mae grŵp cerdded newydd yn gweld y rhai sy'n cymryd rhan yn gwneud ymarfer corff ar eu cyflymder eu hunain wrth iddynt gael eu hebrwng ar hyd y llwybr gan feddyg teulu ac ymarferydd cynorthwyol ffisiotherapi.

Gwahoddir cleifion sydd wedi’u cyfeirio at y Gwasanaeth Adsefydlu Covid Hir, sy’n rhedeg o Ysbyty Maes y Bae, i gymryd rhan yn y teithiau cerdded wythnosol fel estyniad o’r cymorth sydd ar gael iddynt.

Mae'r gwasanaeth yn cefnogi cleifion i ddychwelyd i'w gweithgareddau dyddiol trwy gynnig adsefydlu sy'n ceisio deall a gwella iechyd a lles pob person.

Yn y llun uchod: Helen Purcell, mae John Ashley a Carole McGuire ar un o'r teithiau cerdded

Y term swyddogol yw syndrom ôl-Covid-19, a ddiffinnir fel arwyddion a symptomau sy'n datblygu yn ystod neu ar ôl haint sy'n gyson â Covid-19, yn parhau am fwy na 12 wythnos ac nad ydynt yn cael eu hesbonio gan ddiagnosis amgen.

Mae'r grŵp cerdded, sy'n rhedeg ar y cyd â'r Cynllun Cenedlaethol Atgyfeirio Cleifion i Wneud Ymarfer Corff, yn cyfarfod yn Llyn Fendrod, Abertawe. Mae’n cynnig cyfle i’r rhai sydd â Covid hir barhau i gael cymorth gan weithwyr meddygol proffesiynol, yn ogystal â chan ei gilydd.

Nod ymagwedd gymunedol y bwrdd iechyd at adsefydlu hirfaith am Covid yw helpu cleifion yn agos i eu cartrefi mewn ffyrdd sy’n cynorthwyo eu hadferiad orau.

Dr Kate Holliman, meddyg teulu sydd â diddordeb arbennig mewn meddygaeth ffordd o fyw, greodd y grŵp ar ôl gweld cleifion yn elwa ar y cysylltiadau cymdeithasol a wnaed yn ystod y sesiynau adsefydlu.

Roedd hi eisiau helpu cleifion i gael mynediad at fanteision treulio amser yn yr awyr agored mewn amgylchedd cefnogol.

Dywedodd Dr Holliman, sy’n arwain y teithiau cerdded bob wythnos: “Fe wnes i greu’r grŵp ar ôl gweld llwyddiant y grwpiau adsefydlu hir Covid a’r gwelliant amlwg mewn cleifion oedd yn cael trafferth gyda symptomau ers misoedd.

“Mae’r grŵp cerdded yn wych ar gyfer cymorth gan gymheiriaid gan fod pobl â Covid hir yn aml yn gallu teimlo’n eithaf ynysig oherwydd nad yw llawer o bobl yn ei ddeall.

“Mae cleifion yn ei chael hi’n ddefnyddiol iawn cael pobl eraill, yn ogystal â gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, sy’n eu deall.

“Mae’r teithiau cerdded hefyd yn gweithredu fel sesiwn galw heibio am gyngor gan nad oes rhaid iddynt ddod bob wythnos. Gallant gael cyngor gennyf i fel meddyg teulu neu gan un o’n ffisiotherapyddion.”

Mae Alison Gabrielsen yn un yn unig o’r bobl i elwa ar y cwrs adsefydlu chwe wythnos ac, yn fwy diweddar, y teithiau cerdded wythnosol.

Fe gontractiodd y dyn 56 oed, o Abertawe, Covid-19 ym mis Tachwedd 2020 ac am y flwyddyn ddiwethaf mae wedi bod yn cael trafferth gyda diffyg anadl, blinder a chur pen dyddiol.

“Doedd gen i ddim symptomau ar y dechrau ond ar ôl tua wyth diwrnod fe darodd fi,” meddai Alison. “Roedd gen i gur pen, cur clust, collais fy synnwyr arogli a blas, effeithiodd ar fy anadlu ac roedd gen i beswch.

“Mae fy blas ac arogl ill dau wedi dod yn ôl ond mae rhai bwydydd dal ddim yn blasu’r un peth. Mae diffyg anadl a blinder wedi bod y gwaethaf.

“Mae yna adegau pan fyddwch chi'n meddwl 'ydw i'n mynd yn wallgof?' oherwydd rhai dyddiau rydych chi'n teimlo'n iawn ac eraill dydych chi ddim. Rydw i wedi teimlo mor isel yn meddwl na fydd diwedd byth.”

Nid yn unig ydi'r ymarfer corff wedi helpu i wella diffyg anadl Alison ond dywedodd fod treilio amser o gwmpas pobl eraill sy'n profi symptomau tebyg hefyd wedi bod yn fuddiol.

Ychwanegodd: “Wrth mynd ar y teithiau cerdded wythnosol rydych chi gyda phobl sy'n mynd trwy'r un peth â chi, felly nid ydych chi ar eich pen eich hun.

“Y rhan fwyaf o'r hyn rydych chi wedi'i brofi, maen nhw wedi'i brofi hefyd. Mae pawb wedi bod mor gefnogol.

“Mae ymarfer corff wedi helpu fy anadlu'n fawr ac mae'r sgyrsiau rydyn ni wedi'u cael wedi helpu i ddeall beth sy'n digwydd yn eich corff.

“Mae’r gefnogaeth ges i wedi bod yn wych.”

Mae Helen Purcell, yn y llun (chwith), hefyd wedi bod yn gwneud y gorau o’r grŵp cerdded a dywedodd fod siarad â staff meddygol, yn ogystal â phobl eraill sy’n profi Covid hir, wedi rhoi hwb i’w hyder.

Dywedodd y dyn 58 oed, daliodd Covid-19 ddwywaith yn ystod y flwyddyn ddiwethaf: “Cefais i Covid ym mis Rhagfyr 2020 ac rydw i wedi’i gael eto ers hynny. Fy anadlu oedd y peth gwaethaf a chefais ychydig o beswch.

“Mae fy ngolwg wedi bod yn ofnadwy ers hynny ac rydw i wedi bod yn cael cur pen ofnadwy, vertigo ac rydw i wedi bod mor flinedig.

“Wrth i amser fynd yn ei flaen fe es i i iselder ac roedd gen i bryder lle nad oeddwn i'n hoffi mynd i unrhyw le ar fy mhen fy hun.

“Mae’r gefnogaeth rydw i wedi’i chael gan y grŵp cerdded wedi bod yn wych. Mae'n hwyl a gallwch chi fynd ar eich cyflymder eich hun. Rwyf wedi darganfod ei fod wedi rhoi mwy o hyder i mi ac rwyf wedi dysgu cymaint.

“Rydym yn annog ein gilydd ac mae'n rhoi mwy o strwythur i'ch diwrnod. Mae wedi bod yn fuddiol iawn bod o gwmpas pobl eraill yn teimlo fel fi.”

Tra bod y grŵp cerdded yn cynnig cyfle i gleifion rannu eu profiadau o Covid hir gyda’i gilydd, mae hefyd yn gyfle i wneud ymarfer corff yn yr awyr agored.

Ychwanegodd Dr Holliman: “Mae'n wych oherwydd bod y cleifion yn cael awyr iach ac yn mynd allan i'r fyd natur i wneud ymarfer corff.

“Mae gan ymarfer corff ysgafn fanteision i’n hiechyd meddwl a chorfforol.

“Mae cleifion Covid Hir yn aml yn dioddef gyda’u cwsg ac un ffordd o wella cwsg yw gwneud ymarfer corff rheolaidd a golau dydd rheolaidd.

“Dangoswyd bod treulio amser ym myd natur yn gwella’ch hwyliau, eich cof, eich canolbwyntio a’ch system imiwnedd.”

Dywedodd Nicola Perry-Gower, arweinydd clinigol adsefydlu’r ysgyfaint: “Mae’r grwpiau cerdded a siarad yn gyfle gwych i barhau ag adsefydlu person ar ôl cwblhau’r cwrs syndrom ôl-Covid-19.

“Mae’n cwmpasu pŵer ymarfer corff a budd therapïau siarad.”

Y gobaith yw y bydd y cymorth sydd ar gael gan weithwyr iechyd proffesiynol ac eraill sy’n profi symptomau Covid hir yn helpu pobl i ddychwelyd i’r gwaith a’u gweithgareddau dyddiol.

Dywedodd Alison Clarke, cyfarwyddwr cynorthwyol therapïau a gwyddorau iechyd: “Er bod hyn yn cyfeirio at grŵp cerdded, nid ar yr ymarfer corff yn unig y mae’r ffocws clinigol. Mae’r dull hwn yn cynnig y cyfle i bobl rannu profiadau, ofnau ac atebion.

“Mae cael gwrandawiad a chyfathrebu ag eraill yn rhoi sicrwydd ac yn magu hyder.

“Gall y symptomau sy’n gysylltiedig â Covid hir gael effaith enfawr ar fywydau pobl, mae’r symptomau’n amrywiol ac yn gallu amrywio.

“Rwy’n falch iawn bod y tîm aml-broffesiynol yn gwneud adsefydlu’n fwy hygyrch ac wedi ymrwymo i gefnogi pobl i ddychwelyd i’r gwaith ac i ail-ymgysylltu â gweithgareddau y maent yn eu mwynhau, gan wella eu hiechyd a’u lles.”