Gall teuluoedd sy'n cael trafferth orffwys ychydig yn haws diolch i roddion gwelyau ysbyty maes

Mae elusen wir yn dechrau gartref pan ddaw i roi cannoedd o welyau nad oes eu hangen mwyach yn Ysbyty Maes y Bae.

Cânt eu defnyddio i helpu i fynd i’r afael â thlodi gwelyau – y mae ei wir faint bellach yn dod i’r amlwg yn ardal Bae Abertawe, gydag adroddiadau bod plant yn cysgu ar loriau, ar soffas a hyd yn oed yn y bath.

Prif lun uchod: Mae staff o'r cwmni symud Britannia Robbins, sydd wedi rhoi ei wasanaethau am ddim, yn llwytho nifer o welyau i'w dosbarthu i deuluoedd lleol.

Mae llwyth o welyau bellach ar ei ffordd i wersyll ffoaduriaid ym Moldova, yn barod i’w defnyddio gan bobol sy’n ffoi rhag y rhyfel yn yr Wcrain.

Mae eraill hefyd yn cael eu dosbarthu i deuluoedd ym Mae Abertawe a fydd yn croesawu ffoaduriaid o Wcrain sy'n dod i'r DU.

Ond bydd y mwyafrif yn cael ei roi i gymunedau lleol, gan gynnwys grwpiau elusennol a theuluoedd unigol - llawer ohonynt yn cael trafferth yn fwy nag erioed oherwydd yr argyfwng economaidd.

Gall y rhan fwyaf o'r gwelyau yn y Bae gael eu hailddefnyddio ym mhrif ysbytai Bae Abertawe a chan gleifion y GIG mewn lleoliadau cymunedol.

Fodd bynnag, dim ond ar gyfer argyfwng tymor byr y bwriadwyd ychydig llai na 600 ohonynt, a brynwyd ar ddechrau’r pandemig gyda chyllid Llywodraeth Cymru.

Nid oeddent erioed wedi'u bwriadu ar gyfer defnydd parhaol, gan nad oes ganddynt y moduron a'r pedalau sydd eu hangen i godi a gostwng cleifion. Ond maent yn ddelfrydol ar gyfer defnydd domestig bob dydd ac yn cynnwys matresi a byrddau pen a throed.

Diolch i'r rhaglen frechu a mesurau eraill sydd ar waith yn ystod y pandemig, nid oedd angen yr un o'r gwelyau. Ond byddant yn dal i gael eu defnyddio i gefnogi iechyd a lles yn ardal Bae Abertawe.

Dywedodd Amanda Davies, Rheolwr Gwella Gwasanaethau'r bwrdd iechyd, fod 250 o'r gwelyau yn cael eu cludo i Moldofa. Bydd y 350 sy'n weddill yn cael eu rhoi'n lleol, y rhan fwyaf ohonynt i deuluoedd â phlant.

“Mae un o bob tri phlentyn yng Nghymru yn byw mewn tlodi – tua 18,000 yn ardal Bae Abertawe,” meddai.

“Roeddem yn ymwybodol o broblem sylweddol gyda thlodi bwyd, ond mae tlodi gwelyau yn llawer mwy nag y gallem fod wedi’i ragweld ac mae’n rhywbeth sydd o dan y radar.

“Rydym wedi clywed am blant lleol yn rhannu gwelyau gydag aelodau o’r teulu, yn gorfod topio a chynffon mewn gwelyau, yn cysgu ar soffas neu fatresi a chlustogau ar loriau.

“Rydyn ni hyd yn oed wedi clywed am blentyn yn cysgu mewn twb bath. Mae hynny’n anghredadwy ac mae’n annerbyniol bod hyn yn digwydd yn yr 21^ain Ganrif.”

Dywedodd Amanda, pe na bai gan blentyn wely i gysgu ynddo, byddai wedi blino yn yr ysgol ac ni all ddysgu'n iawn.

Effeithiodd hyn ar eu cyfleoedd bywyd yn y dyfodol ac ehangodd y bwlch anghydraddoldebau iechyd o fewn cymdeithas.

“Fel bwrdd iechyd mae gennym ni rwymedigaeth foesol a moesegol i helpu teuluoedd mewn angen,” meddai Amanda.

“Os yw plant yn cysgu ar loriau maent yn fwy tebygol o gael eu derbyn i'n hysbytai gyda chyflyrau iechyd amrywiol.

“Fel bwrdd iechyd rydym mewn sefyllfa unigryw i wneud gwahaniaeth. Rydym am sicrhau newid cadarnhaol parhaol.

“Gall tlodi ddigwydd mor hawdd, i gymaint o bobl. Nid eu bai nhw yw e, ond mae ganddyn nhw embaras yn ei gylch.

“Felly rydyn ni eisiau siarad amdano, i gael gwared ar y stigma hwnnw, fel bod mwy o bobl yn teimlo y gallant ddod ymlaen a gofyn am help.”

Mae'r bwrdd iechyd yn gweithio gydag awdurdodau lleol Abertawe a Chastell-nedd Port Talbot, ysgolion, a'r ddau gyngor ar gyfer gwasanaethau gwirfoddol ym Mae Abertawe, sy'n nodi teuluoedd posibl i dderbyn y gwelyau*.

“Mae ein staff a sefydliadau lleol wedi bod yn hael iawn yn rhoi dillad gwely newydd,” ychwanegodd Amanda. “Mae ein tîm deintyddol cymunedol hefyd wedi rhoi pecynnau deintyddol.

“Felly pan fydd plentyn yn derbyn gwely gennym ni, mae ganddyn nhw hefyd set lawn newydd o ddillad gwely a phecyn deintyddol i fynd gyda nhw.”

Mae'r gwelyau sydd i fod i Moldofa yn cael eu cludo yno gan Gymorth Dyngarol Gweithwyr Cyfathrebu (Communication Workers Humanitarian Aid) - sy'n cynnwys yn bennaf gweithwyr y Post Brenhinol sy'n mynd â chymorth dramor i bobl mewn argyfwng.

“Rydym yn ddiolchgar iawn i’r cwmni symud Britannia Robbins, sy’n danfon gwelyau am ddim i bobl a theuluoedd nad oes ganddyn nhw eu cludiant eu hunain,” ychwanegodd Amanda.

Yn y llun gyda rhai o'r gwelyau yn Ysbyty Maes y Bae mae (chwith i'r dde); Sally Bloomfield, Arweinydd Prosiect Ysbyty'r Bae; Rheolwr Gwella Gwasanaeth Amanda Davies; a Rheolwr Rheoli Gofod a Chomisiynu Tracey Elsey.

Un o'r sefydliadau elusennol sydd wedi derbyn gwelyau yw Dewis. Mae’n darparu cymorth arbenigol i bobl ifanc 16-25 oed, yn ardaloedd Castell-nedd, Port Talbot a Phen-y-bont ar Ogwr, yn enwedig y rheini ag anghenion cymhleth, sydd naill ai’n ddigartref neu mewn perygl o ddod yn ddigartref.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Pam Short: “ Fel elusen leol fechan, mae rhodd o chwe gwely gan Ysbyty Maes y Bae yn ein galluogi i gefnogi’r bobl ifanc rydym yn gweithio gyda nhw ymhellach.

“Mae costau cynyddol yn golygu bod symud ymlaen i fyw’n annibynnol yn fwy heriol, ac nid yw budd-daliadau a grantiau yn talu’r holl gostau wrth alluogi person ifanc i ddodrefnu ei gartref.

“Mae cael stoc o welyau yn golygu y gallwn gefnogi pobl ifanc ar bwynt trawsnewid neu’r rhai sy’n symud ymlaen.

“Rydym yn ddiolchgar am y rhodd garedig hon, a bydd yn ein helpu i wneud gwahaniaeth i’r rhai rydym yn eu cefnogi.”

*Sylwer - nid yw'r bwrdd iechyd yn gallu derbyn ceisiadau gwelyau yn uniongyrchol gan deuluoedd neu unigolion.