Cariad Lucy at ei swydd yn cael ei gydnabod gan elusen ganser y DU

Mae cefnogi pobl â chanser yn anochel yn cymryd toll emosiynol – ond ni fyddai gan Lucy Whiddett unrhyw ffordd arall.

Mae Lucy yn angerddol am ei rôl o fewn tîm sarcoma rhanbarthol Bae Abertawe yn Ysbyty Treforys, a ddechreuodd ym mis Awst 2019.

Mae hi wedi ffurfio perthynas agos gyda'i chleifion wrth iddi fynd ati i wneud amser anodd annirnadwy ychydig yn haws iddynt.

Ac nid yw ei hangerdd a chariad at y swydd wedi mynd heb i neb sylwi. Dim ond tair blynedd ar ôl dechrau fel gweithiwr cymorth sarcoma Macmillan, mae Lucy wedi derbyn gwobr arbennig iawn gan elusen fawr yn y DU.

Ar ôl graddio o'r brifysgol gyda gradd mewn seicoleg a chwnsela, dechreuodd Lucy weithio ym maes gofal yr henoed cyn ymuno â gwasanaeth sarcoma Bae Abertawe fel ei gweithiwr cymorth cyntaf.

“Roeddwn i eisiau rhywbeth newydd – her newydd,” meddai. “ Daeth y post hwn i fyny ac roedd yn swnio'n anhygoel.

“Doeddwn i ddim eisiau dod i ffwrdd o ofalu am a chefnogi pobl. Roedd hon yn rôl newydd ac roedd yn ticio pob blwch i mi. Penderfynais fynd amdani, ac roeddwn i'n ffodus iawn i'w gael.

“Rydym yn wasanaeth rhanbarthol. Mae llawer o gyfathrebu rhyngom ni a’r cleifion, heblaw pan fyddant yn dod i mewn ar gyfer apwyntiadau, dros y ffôn. Rhoddir fy rhif ffôn i bob claf a gyfeirir at y gwasanaeth sarcoma.

“Os oes ganddyn nhw unrhyw broblemau neu unrhyw faterion, neu ddim ond eisiau siarad, beth bynnag sydd ei angen arnyn nhw, maen nhw'n fy ffonio i.

“Os gallaf helpu, fe wnaf, neu efallai y byddaf yn ei godi gyda’r ymgynghorwyr neu’r nyrsys, neu’n eu cyfeirio at wasanaeth arall.”

Mae sarcoma yn ganser anghyffredin o feinwe gyswllt y corff fel braster, cyhyrau, nerfau, pibellau gwaed ac asgwrn. Mae yna lawer o wahanol fathau, a all effeithio ar unrhyw ran o'r corff.

Yn hanesyddol, oherwydd ei fod yn gymharol brin a gall fod yn heriol gwneud diagnosis a thrin, mae cleifion ledled y DU wedi adrodd am brofiad gwael gydag amrywiadau mewn triniaeth, gwybodaeth wael a chymorth annigonol.

Yn Ne a Chanolbarth Cymru, mae pobl sydd â sarcoma meinwe meddal wedi'i gadarnhau neu a amheuir yn cael eu cefnogi gan dîm amlddisgyblaethol (MDT - multidisciplinary team) Gwasanaeth Sarcoma De Cymru, a gynhelir gan Fae Abertawe.

Mae'r tîm amlddisgyblaethol yn cynnwys staff gofal iechyd sy'n arbenigo mewn sarcoma meinwe meddal. Mae'r rhain yn cynnwys staff clinigol fel llawfeddygon, oncolegwyr, radiolegwyr, patholegwyr, nyrsys Macmillan arbenigol, ffisiotherapyddion, yn ogystal â chydlynydd y tîm amlddisgyblaethol.

Dros y pedair blynedd diwethaf, mae'r tîm wedi mynd trwy newid a gwelliant sylweddol i ddarparu gwasanaeth tecach.

Diben creu rôl gweithiwr cymorth sarcoma oedd helpu i fodloni dyheadau'r gwasanaeth o wella mynediad at y tîm arbenigol, gwybodaeth o ansawdd da a mwy o gymorth ar draws y rhanbarth.

Mae Lucy yn cysylltu â'r MDT. Mae hi'n mynychu clinigau, yn rhedeg clinig ffôn wythnosol ar gyfer pobl sydd newydd eu hatgyfeirio gyda sarcomas tybiedig, a chlinig asesu anghenion cyfannol wythnosol i weld a ellir gwneud unrhyw beth arall i gefnogi cleifion unigol.

Yn ddiweddar datblygodd hysbysfwrdd digidol yn cynnwys gwybodaeth ddibynadwy y gall cleifion, perthnasau a gofalwyr gael mynediad hawdd ato.

“Mae sarcoma yn brin, felly mae'n anodd dod o hyd i wybodaeth dda ymhlith popeth pan fyddwch chi'n dechrau Googling hi,” ychwanegodd Lucy.

“Felly rydym yn darparu gwybodaeth dda i gleifion fel bod y cyfan ar gael yn hawdd.

“Mae’r hysbysfwrdd digidol yn blatfform lle rydyn ni’n rhoi gwybodaeth yn ymwneud â diagnosis, ymchwiliadau, triniaeth a chymorth.

“Mae ychydig am y tîm, sut mae’r tîm amlddisgyblaethol yn gweithio, rhifau ffôn a chysylltiadau â gwasanaethau cefnogol fel elusen Sarcoma UK a Macmillan.

“Maen nhw’n cael y wybodaeth ar bapur pan maen nhw’n cael diagnosis am y tro cyntaf ond mae cael y wybodaeth yn ddigidol yn ei gwneud hi’n hawdd iddyn nhw – yn ogystal â theulu a ffrindiau, unrhyw un sy’n cael eu heffeithio gan sarcoma – gael mynediad iddi.”

Mae cefndir Lucy mewn seicoleg a chwnsela, yn ogystal â'i rolau gofalu blaenorol, wedi ei helpu i gefnogi ei chleifion.

“Mae'n bwysig cael cyfathrebu da a'r sgil o wrando er mwyn i chi allu deall yn iawn beth mae'r claf yn ei ddweud,” esboniodd.

“Mae’n cymryd toll arnoch chi, yn emosiynol, ond rydw i wedi dysgu ymdopi’n llawer gwell â chael y sgyrsiau hyn wrth i mi fynd yn hŷn ac yn fwy profiadol.

“Mae’n ofidus, pan mae’r cleifion wedi cynhyrfu ac yn bryderus. Rwy'n gwybod eu bod yn mynd trwy gyfnod anodd iawn ac rwy'n canolbwyntio ar yr hyn y gallaf ei wneud i helpu, neu'r hyn y gallwn ei wneud i helpu fel gwasanaeth.

“Rwy’n eu rhoi nhw ar y blaen. Nhw yw’r ffocws tra’n bod ni’n cael y sgyrsiau hynny.”

Mae cyswllt Lucy â’r cleifion yn dechrau o’r eiliad y cânt eu hatgyfeirio i’r gwasanaeth, cyn unrhyw ddiagnosis o sarcoma.

O'r clinig atgyfeirio newydd, mae'n cadw cysylltiad drwy'r cam diagnostig a thu hwnt iddo, os caiff sarcoma ei gadarnhau.

“Ar ôl iddynt gael diagnosis, pan fyddant yn mynychu clinig ac yn gwneud yr asesiad anghenion cyfannol, mae hynny’n gyfle gwirioneddol iddynt fod yn agored am bryderon eraill a allai fod ganddynt.

“Rwy’n dod i adnabod y cleifion yn dda iawn, ac rwy’n gobeithio y bydd hynny’n helpu.

“Maen nhw'n gwybod pwy sydd ar ddiwedd y ffôn ac os oes ganddyn nhw unrhyw gwestiynau neu bryderon, waeth pa mor fach neu wirion ydyn nhw, maen nhw'n gwybod y gallant ffonio ac mae'n hollol iawn.

“Rydyn ni yma ac mae gennym ni’r amser i dreulio gyda nhw, dim ond i wneud unrhyw beth yn haws iddyn nhw oherwydd eu bod nhw’n mynd trwy amser mor galed.”

Anogodd cydweithwyr Lucy hi i wneud cais am Wobr Tricia Moate Sarcoma UK, a enwyd er anrhydedd i nyrs ac eiriolwr cleifion diflino a gafodd sarcoma ei hun ac a fu farw yn 2018.

Er mawr lawenydd a syndod iddi, enillodd Lucy. Mae'r wobr yn cynnwys nawdd i fynychu canolfan sarcoma arall yn y DU. Mae Lucy wedi dewis ymweld ag Ymddiriedolaeth Sefydledig GIG Christie ym Manceinion Fwyaf.

“Rydym yn gwasanaethu De Cymru ond mae cleifion o Ogledd Cymru yn mynd i Christie. Roeddwn i’n meddwl y byddai’n lle gwych i fynd, ac i adeiladu perthynas rhyngom ni a’u gwasanaeth,” meddai.

“Bydd yn gyfle gwych i rannu arfer gorau. Os oes ganddynt syniadau gwych, gallaf ddod â nhw yn ôl, neu drosglwyddo iddynt y pethau sydd wedi bod yn llwyddiannus yma.

“Rwy’n aros am fanylion yr ymweliad ond rwy’n gyffrous iawn. Dwi ar ben fy nigon. Mae’n gyfle anhygoel ac mae’n teimlo braidd yn swreal.”

Disgrifiodd Sarcoma UK gais Lucy fel un rhagorol, gan ddangos ei hangerdd gwirioneddol am ofal cleifion sarcoma.

“Rwy’n caru fy swydd,” meddai. “Rwy’n caru’r hyn rwy’n ei wneud. Rwyf wrth fy modd yn dod i mewn i'r gwaith bob dydd. Rwy'n gweithio gyda thîm mor wych. Beth arall allwch chi ofyn amdano?

“Roedd yn anhygoel ennill y wobr ond dydych chi wir ddim yn disgwyl cael dim byd fel hyn.”