Canolfan Diagnosis Cyflym yn Ysbyty Castell Nedd Port Talbot i ehangu

Mae canolfan arloesol sy'n darparu diagnosis cyflym i bobl â symptomau a allai fod yn ganser yn ehangu yn dilyn buddsoddiad chwe ffigur.

Agorodd y Ganolfan Diagnosis Cyflym (RDC) ei drysau yn Ysbyty Castell-nedd Port Talbot bum mlynedd yn ôl ac mae bellach yn ganolfan flaenllaw o’i bath yng Nghymru.

Mae meddygon teulu sydd â phryderon am gleifion nad oes ganddynt yr arwyddion “baner goch” draddodiadol o ganser wedi gallu eu cyfeirio at yr RDC ers ei lansio ym mis Mehefin 2017.

Mae'r prif lun uchod yn dangos Hannah David, Radiograffydd Arolygol CT Dros Dro (chwith) a Dr Derrian Markham, Radiolegydd Ymgynghorol.

Os canfyddir bod gan glaf ganser, caiff ei gyfeirio at dîm arbenigol i'w asesu heb unrhyw oedi diangen.

Mae'r ganolfan hefyd yn nodi nifer sylweddol o ddiagnosis nad yw'n ganser, ac os felly, caiff y claf ei atgyfeirio at yr arbenigedd perthnasol.

Gall eraill gael y sicrwydd bod popeth yn iawn.

Fel arfer gwelir cleifion yn yr RDC o fewn wythnos i atgyfeiriad y Meddyg Teulu. Cânt eu hymchwilio a rhoddir y canlyniadau neu'r camau nesaf iddynt o fewn cyfnod bore.

Nawr mae'r RDC yn cael ei ehangu gyda chefnogaeth Moondance Cancer Initiative, sefydliad nid-er-elw sy'n ariannu ac yn cefnogi prosiectau i wella cyfraddau goroesi canser ledled Cymru.

Mae'n darparu hyd at £700,000 ar gyfer cynllun peilot dwy flynedd a fydd yn cynnig yr un dull un stop ar gyfer ymchwilio i ganser y colon a'r rhefr a lympiau gwddf a amheuir, yn ogystal â gwelliannau allweddol eraill i'r gwasanaeth presennol.

Meddyg Teulu Llansawel Dr Heather Wilkes (yn y llun) yw arweinydd cenedlaethol yr RDC ac arweinydd clinigol yng nghanolfan NPTH.

Dywedodd: “Rydym wrth ein bodd bod yr ethos claf-ganolog, yr effeithlonrwydd a’r canlyniadau y mae’r tîm RDC wedi’u datblygu, ac wedi profi’n arloesol, wedi’u cydnabod fel ffordd ymlaen i arloesi gwasanaethau newydd.

“Bydd hyn o fudd i hyd yn oed mwy o gleifion sydd wedi cael diagnosis cynharach a sicrwydd gyda chanlyniadau gwell.

“Rydym yn ddiolchgar iawn ac yn gyffrous i weithio gyda Moondance a’n timau arbenigol ym Mae Abertawe ar gamau nesaf y dull RDC.”

Yn draddodiadol, mae canser y colon a'r rhefr yn cael ei ystyried yn glefyd y rhai dros 60 oed. Fodd bynnag, mae nifer yr achosion ymhlith pobl iau yn cynyddu.

Bydd yr RDC yn cynnig ymchwiliad cyflym i'r rhai 30-60 oed sydd â symptomau posibl o ganser y coluddyn, na fyddent wedi bodloni'r meini prawf ar gyfer atgyfeiriad brys yn flaenorol.

Byddant yn cael colonosgopi ac o bosibl sgan CT ac MRI os oes angen.

Dywedodd arweinydd y colon a’r rhefr ym Mae Abertawe, yr Athro Dean Harris: “ Rwy’n gyffrous iawn am y ffordd newydd hon o geisio canfod canser y colon a’r rhefr yn gynharach, yn enwedig mewn cleifion ifanc sydd dan anfantais o lwybrau traddodiadol.

“Ers yn rhy hir rydym wedi bod yn gweld cleifion ifanc yn ymgyflwyno ar gamau datblygedig ar ôl cael misoedd lawer o anawsterau wrth gael mynediad at y llwybrau hyn.

“Rydyn ni’n obeithiol bod hwn yn gam gwirioneddol tuag at well diagnosis gan ddefnyddio offer diagnostig modern yn hytrach na’r llwybrau penodol sy’n seiliedig ar symptomau rydyn ni wedi bod yn dibynnu arnyn nhw ers llawer rhy hir.”

Yn y llun o'r chwith i'r dde: Sarah Dawtry, Rheolwr Rhanbarthol Cynorthwyol; Catherine Lloyd-Bennett, nyrs glinigol arbenigol; Helen Gray, Rheolwr Cydgysylltu RDC; Dr Shaheena Sadiq, Radiolegydd Ymgynghorol Pen a Gwddf; Susan Blackmore, nyrs glinigol arbenigol; Dr Alshaimaa Barakat, Radiolegydd Arbenigol; Debbie Watkins, Sonograffydd Uwcharolygydd.

Mae'r ail ddatblygiad newydd yn ymwneud â lympiau gwddf amheus, sydd â sawl diagnosis posibl, gan gynnwys nifer o wahanol ganserau.

Gall cleifion 18 oed a hŷn sy'n bodloni'r meini prawf atgyfeirio fynd i glinig un stop, sy'n cynnwys sgan uwchsain ac ymchwiliad pellach os oes angen, ac yna adolygiad gyda meddyg.

Disgrifiodd Dr Laysan Pope, otolaryngolegydd ymgynghorol ac arweinydd ENT Bae Abertawe (clust, trwyn a gwddf) ef fel arf pwysig ar gyfer rheoli lympiau gwddf yn y dyfodol, eu diagnosis cyflym a thriniaeth gynnar.

Ychwanegodd: “Rydym yn gyffrous iawn y bydd yn caniatáu inni ymchwilio a thrin cleifion sy’n symud yn aml rhwng gwahanol arbenigeddau.

“Conglfaen y llwybr hwn yw’r uwchsain a fydd yn rhoi sicrwydd i’r claf a’r meddyg teulu am afiechyd anfalaen, a diagnosis cynnar o glefyd malaen.

“Rydym yn rhagweld y bydd y llwybr hwn o fudd uniongyrchol a hirdymor i gleifion Bae Abertawe.”

Mae'r ehangiad hefyd yn cynnwys gwasanaeth biopsi yng Nghastell-nedd Port Talbot ar gyfer cleifion â malaenedd o darddiad anhysbys - neu MUO (malignancy of unknown origin).

Mae’n golygu y gellir cyflawni triniaethau radiolegol ymyrrol megis biopsïau esgyrn ac afu/iau, a gyflawnir ar hyn o bryd yn Singleton a Threforys yn CNPT hefyd.

Yn y llun ar y dde (chwith i'r dde): Yr Athro Dean Harris; Susan Blackmore, nyrs glinigol arbenigol; Catherine Lloyd-Bennett, nyrs glinigol arbenigol; Dr Derrian Markham, Radiolegydd Ymgynghorol; Julie Williams, gweithiwr cymorth gofal iechyd; Hannah David, Radiograffydd Arolygol CT Dros Dro.

Bydd nyrs RDC ychwanegol yn cael ei phenodi i ddarparu cymorth yn ystod y broses hon yn ogystal â bod yn gyswllt allweddol rhwng gofal sylfaenol ac eilaidd.

Mae cyllid hefyd wedi'i sicrhau ar gyfer radiograffydd therapiwtig i asesu cleifion MUO y gallai fod angen radiotherapi arnynt, ar ddiwrnod eu hapwyntiad clinig.

Y nod yw darparu safon aur o ofal drwy leihau amseroedd aros am driniaeth a nifer yr ymweliadau ag ysbytai ar gyfer cleifion MUO, nad ydynt wedi cael digon o wasanaeth yn hanesyddol gan lwybrau canser traddodiadol.

Bydd Canolfan Economeg Iechyd Prifysgol Abertawe yn gwerthuso manteision a chanlyniadau'r peilot dwy flynedd. Y gobaith yw y bydd y gwasanaeth estynedig yn dod yn barhaol.

Dywedodd Megan Mathias, Prif Swyddog Gweithredol Menter Canser Moondance (ar y dde): “Mae diagnosis cyflymach yn symudiad allweddol tuag at system iechyd sy’n canfod ac yn trin canserau cyn gynted â phosibl.

“Mae opsiynau triniaeth pobl, profiad gofal iechyd a’r siawns o oroesi yn well pan fydd eu canser yn cael ei ganfod yn gynharach.

“Rydym yn falch iawn o allu ariannu ehangu'r RDC yn Ysbyty Castell Nedd Port Talbot.

“Rydym yn edrych ymlaen at y ddwy flynedd nesaf yn gweithio gyda thimau gwych BIP Bae Abertawe a Chanolfan Economeg Iechyd Abertawe.”