Tîm Treforys yn treialu prawf anadl a allai ganfod canser y pancreas yn gynt

Mae prawf anadl a allai newid y gêm a allai ganfod canser y pancreas yn gynharach yn cael ei dreialu ym Mae Abertawe.

Y bwrdd iechyd yw'r unig ganolfan o Gymru sy'n cymryd rhan mewn astudiaeth glinigol o'r enw VAPOR a allai achub miloedd o fywydau bob blwyddyn.

Mae cleifion sydd â chanser y pancreas wedi'i gadarnhau a chyflyrau eraill nad ydynt yn ganser fel diabetes yn cael eu recriwtio i gymryd rhan.

Prif lun: Tîm y treial (chwith i'r dde): Renee Pittard, nyrs glinigol arbenigol ar lawdriniaeth pancreaticobiliary; Melanie Allen, nyrs glinigol arbenigol pancreaticobiliary arweiniol; Lisa Jarvis, nyrs glinigol arbenigol ar lawdriniaeth pancreaticobiliary; yr Athro Bilal Al-Sarireh, llawfeddyg ymgynghorol a phrif ymchwilydd lleol VAPOR; Gemma Smith, nyrs ymchwil glinigol arbenigol; a Jenny Travers, swyddog ymchwil clinigol.

Mae tîm ymchwil yn Imperial College London, dan arweiniad yr Athro George Hanna, yn astudio sut y gallai samplau anadl a gymerir mewn meddygfa sicrhau bod pobl â symptomau amhenodol o ganser y pancreas - sy'n aml yn cael eu camgymryd am broblemau llai difrifol - yn gallu cael diagnosis a thriniaeth gyflym.

Mae'r astudiaeth yn cael ei hariannu gan yr elusen Pancreatic Cancer UK.

Y llawfeddyg cyffredinol ymgynghorol yn Ysbyty Treforys, yr Athro Bilal Al-Sarireh, arbenigwr mewn llawfeddygaeth pancreatig, yw'r prif ymchwilydd lleol. Roedd wedi clywed am VAPOR a gofynnodd i Fae Abertawe gymryd rhan.

Hyd yma, mae 10 claf wedi cytuno i gymryd rhan a'r gobaith yw cynyddu hyn i 30 erbyn i'r astudiaeth gau yn ddiweddarach eleni.

Un o’r cleifion hynny yw Kay Jelley, o Cimla yng Nghastell-nedd, a gafodd ddiagnosis o ganser y pancreas fis Hydref diwethaf.

Nid oedd llawfeddygon yn gallu tynnu'r tiwmor oherwydd ei fod ynghlwm wrth rydweli, felly mae Kay yn cael cemotherapi yn lle hynny.

“Mae’r canser yn derfynol,” meddai Kay. “Dydw i ddim yn gwybod faint o amser sydd gen i. Gallai fod yn flwyddyn neu bum mlynedd.

“Gofynnwyd i mi a oeddwn am gymryd rhan yn y treial. Wnes i ddim oedi. Gobeithio y bydd y prawf yn gweithio ac yn helpu eraill yn y dyfodol.”

Mae canser y pancreas yn effeithio'n bennaf ar bobl 50-80 oed. Mae ganddo gyfradd goroesi is na chanserau eraill. Mae tua 80 y cant o bobl ag ef yn cael diagnosis yn rhy hwyr ar gyfer triniaeth a allai achub eu bywyd.

Mae hyn oherwydd mai anaml y mae'n achosi symptomau yn y cyfnod cynnar. Pan fydd cleifion yn datblygu symptomau fel diffyg traul, colli archwaeth neu flinder, mae'r rhain yr un mor gyffredin ymhlith pobl nad oes ganddynt y clefyd.

Mae VAPOR yn un o gyfres o dreialon clinigol sy'n ymchwilio i weld a all prawf anadl ganfod gwahanol fathau o ganser.

Gemma Smith yw'r nyrs ymchwil arweiniol ar gyfer yr astudiaeth VAPOR ym Mae Abertawe, gan weithio'n agos gyda'r Athro Al-Sarireh.

“Rydym yn sgrinio cleifion sydd ag adenocarsinoma dwythellol pancreatig wedi’i gadarnhau,” meddai.

“Yna mae gennym y grwpiau rheoli sydd newydd gael diagnosis o ddiabetig, cleifion â pancreatitis cronig a chleifion â pancreas iach.

“Fe af o gwmpas a naill ai archebu apwyntiad neu eu gweld ar y ward. Byddaf yn cwblhau'r prawf anadl, cyn belled â'u bod yn hapus i gydsynio. Ac mae'r rhan fwyaf o bobl fel - waw, mae hyn yn anhygoel. ”

Dywedodd Gemma fod 10 claf wedi cael eu recriwtio ers mis Medi diwethaf, gyda'r nod o recriwtio cyfanswm o 30 erbyn i'r treial gau.

Eglurodd nad oedd canfod cleifion cymwys yn syml, gan fod gofynion penodol yr oedd yn rhaid eu bodloni.

“Dydych chi ddim yn cael bod wedi cael gwrthfiotigau yn ystod yr wyth wythnos flaenorol, ac mae’n rhaid iddyn nhw fod yn ddim trwy’r geg am o leiaf chwe awr cyn i ni gymryd y sampl anadl,” meddai.

“Felly rydw i fel arfer yn eu dal cyn iddyn nhw fynd i'r theatr. Felly cyn gynted ag y byddant yn dod i mewn bydd yr arbenigwyr nyrsio clinigol yn anfon neges ataf.

“Bydd yr Athro Al-Sarireh yn gwirio eu bod yn gymwys. Byddaf yn gofyn iddynt a ydynt am wneud yr astudiaeth, ac yna byddaf yn dod i'w gweld cyn eu theatr.

“Gyda’r diabetig, dwi’n cael rhestr o’r uned ddiabetig yn Nhreforys. Bydd yr Athro Al-Sarireh yn sgrinio'r cleifion hynny ac, unwaith y bydd wedi dweud wrthyf pwy sy'n gymwys, byddaf yn mynd atynt.

“Os oes gan y cofrestryddion ar y tîm llawfeddygol unrhyw gleifion yn dod i mewn gyda pancreatitis cronig, byddaf yn ceisio eu dal hefyd. Ond, unwaith eto, gall gwrthfiotigau fod yn broblem, yn enwedig dros y gaeaf.”

Mae Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yn ariannu timau ymchwil a datblygu Bae Abertawe, gan gynnwys canser, di-ganser a mamolaeth.

Gan fod VAPOR wedi’i fabwysiadu ar ei bortffolio, roedd yr astudiaeth yn gymwys ar gyfer cymorth nyrs ymchwil – a ddarparwyd gan Gemma – o fewn y bwrdd iechyd.

Yn genedlaethol, nod yr astudiaeth yw recriwtio 771 o gleifion. Os yw'r canfyddiadau'n ei gefnogi, bydd ail astudiaeth lawer mwy yn dilyn.

Dywedodd Gemma, sydd wedi teithio i Lundain i gwrdd â thîm y Coleg Imperial, mai'r gobaith yn y pen draw oedd caniatáu i feddygon teulu wirio am ganser pan fydd cleifion â'r symptomau cyffredin yn mynd i feddygfa.

“Byddai hynny’n anhygoel,” meddai. “Does dim nodwyddau dan sylw. Y cyfan sy’n rhaid i chi ei wneud yw chwythu i mewn i fag.”

Dywedodd Dr Nicola Williams, Cyfarwyddwr Cenedlaethol Cymorth a Chyflenwi Ymchwil yn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru: “Mae gan y treial arloesol hwn y potensial i wella diagnosis cynnar o ganser y pancreas sydd, fel y gwyddom, yn aml yn cael ei ddal yn rhy hwyr ar gyfer triniaeth effeithiol.

“Rwyf wedi fy nghyffroi'n arbennig gan ymwneud Kay ag VAPOR. Mae hi’n ysbrydoliaeth ac yn atgof pwerus o’r rôl hanfodol sydd gan gyfranogwyr y treial mewn ymchwil.”