Gwasanaeth cleifion lymffoedema newydd yn ennyn diddordeb byd-eang ar ôl llwyddiant dyfarniad

Mae gwasanaeth arloesol arobryn ar gyfer cleifion lymffoedema, a grëwyd ym Mae Abertawe, yn denu diddordeb gan sefydliadau iechyd ledled y byd.

Mae Lymffoedema Cymru, a gynhelir gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe, wedi gweithio gyda chleifion a therapyddion ledled Cymru i greu asesiad newydd i helpu cleifion i adrodd ar eu canlyniadau.

Mae Mesur Canlyniad a Adroddir gan Gleifion Lymffoedema (LYMPROM) yn cefnogi asesiadau rhithwir ac ymagwedd fwy manwl a chyfannol at driniaeth.

Mae lymffoedema yn cael ei achosi gan croniad hylif lymff. Gall arwain at goesau chwyddedig sy'n gollwng hylif, lleihau o symudedd, poen, pryder ac iselder a derbyniadau aml i'r ysbyty gyda llid yr isgroen.

Gall gael ei achosi gan nodau lymff wedi'u difrodi neu eu tynnu yn dilyn triniaeth canser neu lawdriniaeth, yn ogystal â chyflyrau nad ydynt yn ganser.

Mae'n rhaid i lawer o bobl â lymffoedema wisgo dillad cywasgu am weddill eu hoes yn ogystal â gofalu am eu croen a'u pwysau, tra'n cadw'n actif.

Yn y llun: Dr Melanie Thomas, Dr Marie Gabe-Walters a Karen Morgan gyda gwobr Lymffoedema Cymru.

Mae gan tua 20,000 o bobl yng Nghymru y cyflwr, gydag ychydig llai na 4,000 yn ardal Bae Abertawe.

Cânt eu trin naill ai yn Ysbyty Singleton, Prifysgol Abertawe, Canolfan Iechyd a Gofal Cymdeithasol Cimla neu Ysbyty Castell Nedd Port Talbot.

Yn flaenorol, roedd nyrsys a therapyddion yn llenwi ffurflenni papur cleifion yn ystod apwyntiadau wyneb yn wyneb.

Mae cyflwyno LYMPROM gan ddefnyddio ffurflen ar-lein wedi helpu cleifion i lenwi eu hasesiad ymlaen llaw.

Maent yn graddio 13 o bynciau, gan gynnwys poen, anghysur, lefelau pryder, cyllid neu siopa am ddillad neu esgidiau, rhwng 0 (dim effaith) a 10 (effaith eithafol).

Mae’r adborth hwnnw nid yn unig yn esbonio sut mae lymffoedema yn effeithio ar y claf, mae hefyd yn galluogi’r therapydd i ddeall ei anghenion triniaeth ar gyfer cymorth parhaus drwy’r gwasanaeth.

Nid yw llwyddiant y platfform wedi mynd heb i neb sylwi, gyda sefydliadau iechyd o America, yr Almaen a Gwlad Belg ymhlith y rhai sydd am ailadrodd y gwasanaeth.

Mae LYMPROM hefyd wedi’i gydnabod yng Ngwobrau Hyrwyddo Gofal Iechyd Cymru 2021, lle enillodd Lymffoedema Cymru y categori Cydnabod Rhagoriaeth mewn Adsefydlu mewn digwyddiad rhithwir.

Dr Melanie Thomas, Cyfarwyddwr Clinigol Lymffoedema Cymru, sy'n cynnwys saith bwrdd iechyd Cymru, yw crëwr LYMPROM.

Eglurodd fod yr olwynion yn symud ar gyfer LYMPROM chwe blynedd yn ôl.

“Yn ôl yn 2015 roedd gennym ni arian i wneud llawdriniaeth ficro anastomosis gwythiennol lymffatig (LVA),” meddai.

“Rhan o’r cyllid drwy Bwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru oedd bod yn rhaid i ni adrodd ar ganlyniadau cleifion.

“Fe wnaethon ni siarad â nifer o gleifion am yr hyn sy'n wirioneddol bwysig iddyn nhw. Delwedd corff, gwaith, hobïau, arian - mae lymffoedema yn effeithio ar gymaint o bethau nad ydych chi'n eu cyrraedd mewn apwyntiad clinigol.

“Roedden ni’n deall bryd hynny beth oedd angen i ni ei wneud gyda’r claf a beth oedd nesaf, ond nid dyna oedd yn werthfawr ac yn wirioneddol bwysig i’r claf hwnnw.

“Fe gasglon ni’r holl wybodaeth ar nodiadau, y bydden ni’n eu sgorio, ond dyna ni o ran yr asesiad.

“Roedden ni’n teimlo ein bod ni’n colli cyfle i ddeall yn iawn beth roedd y cleifion wir eisiau cymorth ag ef.”

Pan ddaeth pandemig Covid i'r fei, cyflymwyd mynediad digidol i LYMPROM. Profodd ar unwaith y datrysiad perffaith ar adeg pan oedd mynediad a theithio yn gyfyngedig iawn.

Dywedodd Dr Marie Gabe-Walters, Arbenigwr Lymffoedema Cenedlaethol ar gyfer Ymchwil ac Arloesedd yng Nghanolfan Iechyd a Gofal Cymdeithasol Cimla : “Fe wnaethon ni lawer mwy o ymgynghoriadau rhithwir gan fod gwir angen i ni weld beth oedd yn bwysig i’r cleifion.

“Petaen nhw’n sgorio’n uchel iawn o ran canlyniadau, yna fe fydden ni’n blaenoriaethu eu gofal wyneb yn wyneb.

“Pe bai’r claf yn graddio pynciau fel rhai a dau, yna roedd yn well siarad dros y ffôn yn lle eu galw i mewn i’r ysbyty ar adeg pan oedd y risg o ddal Covid yn llawer uwch.

“Mae’r marciau a gyflwynwyd gan y claf yn rhoi’r pwynt trafod cyntaf inni pan fyddwn yn gweld neu’n siarad ag ef.

“Efallai bod y rhan fwyaf o feysydd wedi’u marcio mor isel ag un allan o 10, ond gallai adran arall gael ei nodi mor uchel â naw neu 10, felly rydym yn edrych ar ffyrdd o reoli’r cyflwr cronig hyd eithaf eu gallu.

“Mae’n rhoi rhyw fath o atebolrwydd iddyn nhw, ac rydyn ni wedi sylwi bod cleifion wir yn hoffi hynny.

“Mae gan yr adrannau ganlyniadau seicolegol, corfforol, swyddogaethol ac emosiynol. Mae’n ganlyniad cyfannol, yn hytrach nag agwedd gorfforol yn unig.”

Eglurodd Siân Clement-Wake, Arweinydd Clinigol Lymffoedema Gwasanaeth Lymffoedema Bae Abertawe, fanteision pellach defnyddio'r system LYMPROM.

“Mae’n annog cleifion i feddwl am eu cyflwr a rhannu gwybodaeth nad yw bob amser yn cael ei chasglu yn ystod triniaeth neu asesiad. Mae hyn yn annog yr ymgyrch ar gyfer gofal sy'n canolbwyntio ar y claf.

“Mae cleifion yn teimlo bod eu pryderon yn cael sylw penodol o’r atebion y maent wedi’u darparu ar eu LYMPROM a bod gan staff ddealltwriaeth dda o’u pryderon ac yn eu trafod.

“Mae LYMPROM yn nodi gwir effaith lymffoedema ar unigolyn, oherwydd efallai bod gennych chi unigolyn â chwydd difrifol, ond nid yw’n eu poeni, fodd bynnag efallai y byddwch chi’n cael unigolyn ag oedema mwynach, ond mae wir yn effeithio arnyn nhw yn feddyliol ac yn gorfforol.

“Gall hyn helpu i nodi pryd y gallai fod angen cymorth ychwanegol ar unigolyn a gellir ei gyfeirio at y gweithiwr proffesiynol cywir ar gyfer hyn.”

Dywedodd Karen Morgan, Arweinydd Cenedlaethol Addysg Lymffoedema ac Ymchwil yn Lymffoedema Cymru, fod y newid i blatfform ar-lein wedi arwain at welliant sylweddol iawn yn adborth cleifion.

“Mae LYMPROM yn rhoi’r cyfle i ni fesur a yw’r claf yn gwella ai peidio. Yna mae'n fater o pam nad yw'n gwella, neu sut y gallwn ei wella a gwneud eu bywyd yn well.

“Nawr ry’n ni wedi newid o bapur i ar-lein, rydyn ni’n gweld llawer mwy o adborth gan gleifion ac mae hynny’n rhoi llawer mwy o fewnwelediad i ni. Mae'n agor llawer o gyfleoedd o ran ymchwil.

“Yn ogystal â nifer o brosiectau arloesol, ein rôl yn Lymffoedema Cymru yw sicrhau bod gwasanaethau ar draws y wlad yn cael eu safoni, sy’n golygu bod cleifion yn cael yr un driniaeth a gofal, ni waeth a ydynt yng Nghonwy neu’r Mwmbwls.”

Mae llwyddiant y dyfarniad diweddar yn dyst i’r gwaith cydweithredol a wnaed gan bob un o’r saith gwasanaeth lymffoedema ledled Cymru, fel y mae Dr Thomas yn nodi.

Meddai: “Mae'r wobr hon yn dyst i waith caled a phenderfyniad holl staff Lymffoedema Cymru, y timau Gwerth mewn Iechyd a chleifion.

“Mae wedi bod yn ymdrech gydweithredol. Mae mwy na 130 o aelodau staff yn ymwneud ag ennill y wobr, a gall pawb gymryd clod a boddhad mawr amdani.”

Gall unrhyw un sy'n poeni neu sydd â symptomau lymffoedema ddod o hyd i ragor o wybodaeth ar y ddolen hon