Tîm gofal llygaid Ysbyty Singleton yn sgorio cyflawniad gyntaf arloesol arall

Mae tîm ysbyty yn arbed golwg pobl ac yn torri amseroedd aros trwy hyfforddi staff i ymgymryd â gweithdrefnau a gynhaliwyd yn flaenorol gan feddygon yn unig.

Mae'r tîm retina meddygol yn adran offthalmoleg Ysbyty Singleton wedi sgorio ail wobr gyntaf yng Nghymru ers blwyddyn.

Suzanne Martin yw’r orthoptydd cyntaf yng Nghymru i hyfforddi i chwistrellu mewnblaniad steroid arbed golwg yn uniongyrchol i lygad claf.

Mae'r steroid, Ozurdex, yn cael ei ddefnyddio i drin oedema macwlaidd diabetig ac achludiad yn y wythïen retinol, y ddau yn gyflyrau a allai fygwth y golwg.

Y llynedd, Melvin Cua o Singleton oedd yr ymarferydd anfeddygol cyntaf (clinigwr nad yw'n feddyg) yng Nghymru i'w chwistrellu.

Suzanne (dde) gyda'r nyrs Melanie Jones a'r claf Peter Dover-Wade.

Mae defnyddio ymarferwyr anfeddygol yn rhyddhau meddygon i wneud gwaith arall, sy’n hanfodol bwysig pan fo adrannau llygaid ledled Cymru o dan bwysau aruthrol.

Mae'r ffaith y gellir rhoi'r pigiadau bellach mewn ystafelloedd glân yn Singleton, yn lle'r theatrau llawdriniaethau mwy traddodiadol, hefyd yn rhoi mwy o gapasiti i gynnal mwy o lawdriniaethau llygaid.

Mae orthopteg, proffesiwn ar wahân i offthalmoleg ac optometreg, yn diagnosio ac yn trin anhwylderau symud llygaid fel llygaid croes.

Yn wahanol i nyrsys, nid yw orthoptyddion yn draddodiadol yn rhoi pigiadau, felly mae wedi bod yn brofiad hollol newydd i Suzanne.

Ynghyd â dau gydweithiwr, hyfforddodd i ddechrau i roi pigiadau gwrth-VEGF i drin dirywiad macwlaidd sy'n gysylltiedig ag oedran.

“Maen nhw'n haws i'w rhoi felly dyna'r rhai y gwnaethon ni hyfforddi arnyn nhw i ddechrau,” meddai Suzanne (yn y llun ar frig y dudalen), Pennaeth Gwasanaethau Orthoptig Bae Abertawe.

“Mae Ozurdex yn dechnegol yn fwy anodd ond nawr rydw i wedi hyfforddi i’w roi – yr orthoptydd cyntaf yng Nghymru i wneud hynny.

“Fe wnaeth rhoi pigiadau fy nhynnu allan o’m parth cysurus ar y dechrau oherwydd roedd yn rhywbeth nad oeddwn i erioed wedi’i wneud o’r blaen.”

Dysgodd Suzanne a’i chydweithwyr hefyd dechnegau newydd sy’n hanfodol wrth weithio mewn ardaloedd di-haint – o sgwrio hyd at reoli heintiau.

Nesaf bydd yn hyfforddi orthoptydd arall i roi pigiadau. Mae'n rhan o'i gwaith y mae hi'n ei fwynhau'n fawr.

“Mae'n eithaf cyffrous hyfforddi rhywun arall ond yn nerfus hefyd. Ond rydych chi'n eu meithrin a phan fyddant yn dod yn gymwys mae'n deimlad braf iawn.

“Mae’n dda i’r adran hefyd, ac yn helpu gyda recriwtio.

“Rydym wedi cael pobl yn dod am gyfweliadau sy’n dweud eu bod wedi clywed am ein hadran oherwydd ein bod mor flaengar gyda’n rolau estynedig.

“Maen nhw eisiau gweithio i ni oherwydd mae gennym ni enw da iawn, sy'n wych.”

Un o gleifion cyntaf Suzanne yw Peter Dover-Wade, 91 oed o Abertawe, sydd wedi bod yn derbyn pigiadau am y ddwy flynedd ddiwethaf.

Disgrifiodd Mr Dover-Wade, a oedd wedi cael y pigiadau gan feddygon yn unig yn flaenorol, waith Suzanne fel un “perffaith”.

Mae'r gwasanaeth retina meddygol yn delio â chyflyrau yng nghefn y llygad, sy'n cael eu trin yn feddygol gan ddefnyddio cyffuriau, diferion llygaid neu laserau. Mae'n cynnwys sgrinio llygaid diabetig.

Mae datblygiad ymarferwyr anfeddygol i roi pigiadau yn ganlyniad i fuddsoddiad yn y gwasanaeth gan Reolwr Gwasanaeth Clinigol Offthalmoleg, Cheryl Madeira-Cole.

Meddai: “Mae'n werth chweil bod yn rhan o dîm offthalmoleg mor arloesol a blaengar.

“Rwy’n ddiolchgar i gael cefnogaeth lawn gan ein cydweithwyr offthalmolegydd ymgynghorol sy’n rhannu’r weledigaeth i ddatblygu ein hymarferwyr anfeddygol i rolau ymarfer uwch estynedig.

“Rwy’n falch o allu cynnig cyfleoedd gyrfa mor ddeniadol a gwerth chweil i’n technegwyr offthalmig, nyrsys, orthoptwyr ac optometryddion.”

Dywedodd yr offthalmolegydd ymgynghorol Gwyn Williams (dde) fod cynyddu nifer y rhai nad ydynt yn feddygon sy'n rhoi'r pigiad pwysig hwn yn cynyddu capasiti ac yn arbed golwg mwy o gleifion.

“Mae gennym ni glinig wythnosol gyda rhyw chwech neu saith o gleifion yn mynychu bob wythnos. Felly dros flwyddyn mae'n golygu bod llawer iawn o amser meddygon yn cael ei arbed.

“Rydym bellach hefyd yn gallu rhoi’r pigiadau mewn ystafelloedd glân sydd wedi’u haddasu’n arbennig yn hytrach nag mewn theatrau.

“Mae hynny’n golygu bod mwy o slotiau llawdriniaeth yn y theatrau, a mwy o feddygon ar gael i wneud y gwaith y gall meddygon yn unig ei wneud.

“Yn amlwg mae’n golygu nad yw’r ymarferwyr anfeddygol sy’n ei wneud yn lle hynny yn gwneud y pethau y cawsant eu cyflogi i’w gwneud i ddechrau. Ond rydyn ni wedi mynd o gwmpas hynny trwy gyflogi mwy ohonyn nhw.

“Gyda chefnogaeth Cheryl rydyn ni’n adeiladu adran yn Abertawe sy’n fwy arloesol nag unrhyw un o’i bath yng Nghymru.”

Ychwanegodd ei gydweithiwr Mahmoud Awad, meddyg retina meddygol arbenigol: “Mae ein tîm retina meddygol yn cynnal ei safiad blaengar ac arloesol.

“Rydym bob amser yn awyddus i wella effeithlonrwydd y gwasanaeth a hyfforddiant ein staff. Am le bendigedig.”