Mae llawfeddygon Abertawe yn cydweithio fel unman arall yng Nghymru i achub breichiau a choesau ar ôl damweiniau difrifol

Mae llawfeddygon yn Ysbyty Treforys yn cydweithio mewn ffordd sy'n unigryw yng Nghymru i achub aelodau pobl ar ôl damweiniau difrifol.

Mae’r gwasanaeth orthoplastig yn dod â sgiliau arbenigol llawfeddygon orthopedig a phlastig a’u timau cymorth ynghyd – gan osgoi’r angen i gleifion gael llawdriniaethau ar wahân.

Mae gan Dreforys dîm medrus iawn o arbenigwyr orthopedig ac mae'n gartref i Ganolfan Llosgiadau a Llawfeddygaeth Blastig Cymru.

Mae'r llun yn dangos rhai o'r tîm orthoplastig: (Ch-dd): Sian Francis, ymarferydd nyrsio orthopedig; cymrawd llawdriniaeth gosmetig Eva O Grady; y llawfeddyg orthopedig ymgynghorol Rhys Clement; llawfeddyg ymgynghorol trawma orthopedig ac adlunio coesau a breichiau Piers Page; a'r llawfeddyg plastig ymgynghorol Nick Marsden.

Defnyddiwyd y dull cyfunol ar sail ad-hoc am flynyddoedd lawer. Fodd bynnag, fe’i ffurfiolwyd gyda lansiad Rhwydwaith Trawma De Cymru yn 2020.

Daeth Ysbyty Athrofaol Cymru (YAC) yng Nghaerdydd yn ganolfan trawma mawr y rhanbarth i oedolion a phlant. Dynodwyd Treforys yn uned drawma gyda gwasanaethau arbenigol, gan gynnwys llawfeddygaeth blastig.

Yr argaeledd hwn o arbenigedd plastig ac orthopedig, gan weithio ar y cyd, sy'n gwneud y gwasanaeth orthoplastig yn bosibl.

Mae'r tîm yn cynnwys 10 llawfeddyg, wedi'u rhannu'n gyfartal rhwng orthopedig a phlastig - pob un â diddordeb is-arbenigol mewn ail-greu breichiau a choesau - ynghyd â staff tra hyfforddedig eraill.

Dywedodd y llawfeddyg orthopedig ymgynghorol Rhys Clement: “Toresgyrn agored yw’r gwaith acíwt yn bennaf. Mae'r rhain yn doriadau lle mae'r asgwrn wedi dod allan drwy'r croen ac wedi achosi anafiadau dinistriol i'r asgwrn a meinwe meddal.

“Mae angen i’r ddau dîm gydweithio i drwsio’r esgyrn a gorchuddio’r esgyrn ag ail-greu meinwe meddal i achub y goes.

“Mae’r rhan fwyaf o’r toriadau agored a welwn yn dod o wrthdrawiadau traffig ar y ffyrdd, damweiniau beiciau modur, syrthio o uchder a phobl yn cwympo oddi ar geffylau.

“O bryd i’w gilydd rydym yn gweld damweiniau chwaraeon, ond damweiniau traffig ar y ffyrdd yw’r rhai mwyaf cyffredin, ac yna disgyn o uchder. Pobl i fyny ysgolion, sgaffaldiau, dringwyr creigiau yn disgyn oddi ar glogwyni – y math yna o beth.

“Gan ein bod ni’n agos at arfordir De Cymru rydyn ni’n cael dipyn o ddringwyr creigiau yn dod yma.”

Dywedodd Mr Clement pe bai gan yr anafedig anaf i'w goes y byddai'n mynd yn syth i Dreforys. Gydag anafiadau lluosog byddent yn mynd i Ysbyty Athrofaol Cymru i gael anafiadau sy'n bygwth bywyd yn cael eu rheoli yn gyntaf. Byddai'r rhai sydd angen rhagor o waith i achub breichiau a choesau wedyn yn trosglwyddo i ysbyty Abertawe.

Mae pum llawfeddyg plastig Treforys rhyngddynt yn darparu gwasanaeth dyddiol yng Nghanolfan Trawma Mawr Ysbyty Athrofaol Cymru, felly maent yn ymwneud â'r achosion hyn o'r cychwyn cyntaf.

“Mae’n osgoi sefyllfa lle mae cleifion yn cael triniaeth orthopedig ac yna’n cael eu hatgyfeirio ar gyfer llawdriniaeth blastig,” meddai Mr Clement. “Y syniad yw dod ag ef at ei gilydd a’i wneud fel gweithdrefn ar y cyd.”

Dywedodd y llawfeddyg plastig ymgynghorol Nick Marsden: “Unwaith y bydd yr anaf esgyrnog wedi'i drwsio, mae'n hanfodol ein bod yn darparu gorchudd meinwe meddal cadarn ar unwaith o'r esgyrn a'r gwaith metel.

“Mae hyn yn lleihau’r risg o haint ac yn cynyddu’r siawns y bydd yr asgwrn yn gwella ac yn achub y goes. Dyna pam rydyn ni'n gweithio gyda'n gilydd ar yr un pryd yn y theatr.

“Mae angen ail-greu meinwe meddal cymhleth ar y rhan fwyaf o’r cleifion hyn, lle rydym yn cymryd meinwe iach o ran arall o’r corff y gellir ei wario a’i drawsblannu i’r aelod i orchuddio’r diffyg.

“Mae hyn yn golygu ailgysylltu pibellau gwaed y meinweoedd a drawsblannwyd â phibellau gwaed yn y goes gan ddefnyddio microlawdriniaeth.

“Yna mae’r cleifion yn cael eu monitro mewn meysydd arbenigol o fewn yr uned llawfeddygaeth blastig yn Nhreforys, gan nyrsys tra hyfforddedig a gweithwyr proffesiynol perthynol.”

Mae gan y gwasanaeth ei restrau theatr llawdriniaethau penodedig ei hun bob Dydd Llun, Dydd Mercher a Dydd Gwener, ac yn ystod y cyfnod hwn mae llawfeddygon orthopedig a phlastig a’r tîm ehangach yn cydweithio mewn ffordd sy’n unigryw yng Nghymru.

Dywedodd yr ymarferydd nyrsio orthopedig Sian Francis: “Dim ond yr un theatr yw hi ond mae wedi'i chysegru i ni ar y tridiau hynny.

“Gan y gallant fod yn weithdrefnau hirfaith, pe baech yn eu rhoi ar restr theatr trawma cyffredinol, ni fyddai neb arall yn cael eu llawdriniaeth y diwrnod hwnnw.”

Agwedd bwysig arall ar y gwasanaeth orthoplastig yw'r dilyniant arbenigol o'r anafiadau hyn.

Mae gan y tîm ddau glinig orthoplastig cyfun bob wythnos i sicrhau bod cleifion yn cael yr apwyntiad dilynol priodol. Gellir nodi cymhlethdodau fel haint esgyrn neu doriadau nad ydynt yn gwella a'u rheoli'n briodol.

Mae'r tîm hefyd yn derbyn atgyfeiriadau o bob rhan o Dde Cymru ar gyfer cleifion â heintiau sy'n gysylltiedig ag esgyrn neu dorri asgwrn sydd angen mewnbwn orthoplastig arbenigol.

“Ein nod fel tîm amlddisgyblaethol yw ceisio cael y cleifion hyn mor agos at eu cyflwr cyn-anaf â phosibl, fel y gallant ddychwelyd i’r gwaith a mynd yn ôl i fyw bywydau arferol,” meddai Mr Marsden.