Labs ffab yn rhoi ymchwil gwyrdd o dan y microsgop

YN Y LLUN: (o'r chwith) Dan Davies, gwyddonydd biofeddygol arbenigol; James Lesniak, gwyddonydd biofeddygol; Jenna Walters, gwyddonydd gofal iechyd ymarferydd cyswllt ymchwil a datblygu Piers Meynell, ymarferydd cyswllt; Eve Martin, gwyddonydd biofeddygol; Sunny Rajkumar, gwyddonydd biofeddygol; Bruno Fatela, gwyddonydd biofeddygol; Manjot Gill, gwyddonydd clinigol dan hyfforddiant a Courtney Phillips, rheolwr awtomeiddio cemeg.

Mae labordai ysbytai yn defnyddio llawer iawn o ynni, ond mae staff Bae Abertawe yn gwneud eu rhan i fynd yn wyrdd a lleihau ôl troed carbon yr adran.

Dywed arbenigwyr fod labordai gwyddor iechyd yn defnyddio pump i ddeg gwaith yn fwy o bŵer na swyddfa safonol yn bennaf trwy'r peiriannau a'r offer a ddefnyddir i ddadansoddi samplau.

Nawr, er mwyn ceisio lleihau eu hôl troed carbon, mae staff labordy wedi bod yn gwerthuso eu dulliau ac wedi gwella eu gweithdrefnau ailgylchu a gwaredu, ynghyd â gwneud newidiadau i arbed ynni.

Mae’r labordai wedi’u lleoli ar draws ysbytai Treforys a Singleton ynghyd ag Ysbyty Tywysoges Cymru ym Mhen-y-bont ar Ogwr, sy’n dod o dan Fwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe.

Mae’r adran Meddygaeth Labordy bellach wedi ymuno â dau brosiect sy’n annog practisau mwy gwyrdd, diolch i grant o £2,400 gan Lywodraeth Cymru.

Daeth yr adran y labordy clinigol cyntaf yn y DU i ymuno â rhaglen My Green Lab - sefydliad dielw wedi'i leoli yn America sy'n helpu labordai i leihau allyriadau carbon - ac mae'n gweithio tuag at ardystiad i nodi eu cynnydd.

Mae'r labordai hefyd wedi ennill tystysgrif efydd gan Fframwaith Asesu Effeithlonrwydd Labordy (LEAF) Coleg Prifysgol Llundain, gyda'r nod hirdymor o gael statws aur.

Mae'r Gwyddonydd Clinigol dan Hyfforddiant Manjot Gill yn arwain prosiect cynaliadwy'r labordai. Dywedodd: “Mae’n gynllun hirdymor ac rydym ar ddechrau’r hyn rydym am ei gyflawni i raddau helaeth, ond mae’n bwysig ein bod yn parhau i adeiladu ar yr hyn yr ydym eisoes wedi’i gyflawni.

“Mae'n anodd i labordai gyrraedd statws carbon niwtral oherwydd eu bod yn cynhyrchu llawer o wastraff - plastig yn aml - yn ceisio osgoi halogiad wrth brofi samplau.

YN Y LLUN: James Lesniak, Piers Meynell a Manjot Gill.

“Mae ein gwaith yn cynnwys cael gwared ar symiau sylweddol o blastig untro. Mae gennym ni boteli adweithydd sy'n cynnwys cemegau niweidiol, felly mae'n rhaid iddynt fynd i'r bin gwastraff cemegol ac ni ellir eu hailgylchu.

“Ond trwy brosiect LEAF, rydym eisoes wedi gwneud llawer o newidiadau sy'n fach o ran manylion, ond gyda'i gilydd yn fawr o ran effaith. Rydym wedi diweddaru arwyddion ar draws ein hadran sy'n hyrwyddo ailgylchu a diffodd peiriannau ar ddiwedd sifft – lle bo angen, cyflwyno dogfennaeth ar gyfer dechreuwyr newydd, a ffurfio grŵp cynaliadwyedd meddygaeth labordy.

“Mae hefyd yn ymwneud ag addysgu staff a newid y ffordd y mae pethau wedi cael eu gwneud yn y gorffennol i’n helpu i ddod yn fwy cynaliadwy.

“Nid yw staff y labordy eisiau cynhyrchu llawer o wastraff, felly maen nhw wir yn chwarae eu rhan i yrru hyn yn ei flaen. Mae uchelgais i helpu'r amgylchedd a hyd yn oed yn ein labordai prysur, mae staff wedi cymryd yr amser i gwblhau holiadur 45 munud o hyd ar eu harferion cynaliadwyedd.

“Mae staff a rheolwyr y labordy eisiau gwneud ein gweithle mor gynaliadwy â phosib, ac mae wedi bod yn ymdrech ar y cyd i gyrraedd y llwyfan rydyn ni arno ar hyn o bryd.”

Er bod cynllun cynaliadwy'r labordai yn ei ddyddiau cynnar iawn, mae wedi gosod nodau hirdymor i weithio tuag atynt.

Dywedodd Manjot: “Mae llawer o le i hyn, ac rydym yn benderfynol o barhau i wella ein harferion cynaliadwy.

“Mae'n cymryd amser, ac rydyn ni'n ddiolchgar i Lywodraeth Cymru am y grant rydyn ni wedi'i dderbyn i fod yn rhan o'r ddau brosiect hyn a helpu i gyflawni ein nodau hirdymor.

“Mae’n rhywbeth rydyn ni’n angerddol iawn amdano.

“Rydym yn hapus gyda’n statws efydd gyda LEAF, ond rydym yn gobeithio cyrraedd statws arian ac yn y pen draw aur. Mae'r fframweithiau hyn yn cynnwys camau gweithredu sy'n arbed mwy o garbon, er enghraifft, cynyddu tymheredd rhewgell a lleihau pecynnau sampl untro.

“Rydym hefyd yn parhau i weithio tuag at ein hardystiad ar gyfer My Green Lab.

“Mae’n bosibl y bydd arbediad ariannol mawr i hyn hefyd, sy’n rhywbeth y gallwn ei archwilio ymhellach ymlaen.”