Disgyblion yn allweddol i'r neges atal codymau

Mae disgyblion yn Ysgol Gynradd Treforys wedi bod yn archwilio 'golygfa drosedd' ffug er mwyn atal nifer y codymau ymhlith yr henoed.

Sefydlwyd yr ymarfer gan Eleri D'Arcy (yn y llun uchod), arweinydd gwella ansawdd Bae Abertawe ar gyfer cwympiadau, fel rhan o Wythnos Ymwybyddiaeth o Gwympiadau.

Dangoswyd atgynhyrchiad o ystafell fyw i'r disgyblion yn cynnwys nifer o beryglon baglu gan gynnwys gwifrau llusgo, teganau plant wedi'u gwasgaru ar draws y llawr, blancedi wedi'u gorchuddio â dodrefn a ryg rhydd - a gallai pob un ohonynt achosi cwymp.

Y gobaith yw y bydd y disgyblion nawr yn trosglwyddo'r hyn a welsant i'w rhieni, teidiau a neiniau a gwarcheidwaid, gan arwain at bobl - yn enwedig yr henoed - yn cymryd mwy o ofal yn eu cartrefi.

Dywedodd Eleri: “Mae cwympiadau yn broblem enfawr. Bydd mwy na 200,000 o bobl hŷn yn cwympo yn eu cartrefi eu hunain yng Nghymru eleni. Gall effaith cwympo ar unigolyn fynd ymhell y tu hwnt i ben-glin wedi'i daro. Gall arwain at ddiffyg hyder, gyda llawer wedyn yn stopio gweithgareddau neu fynd allan, ac o ganlyniad yn mynd yn wannach, gan arwain at gwympiadau pellach.

“Mae'r holl enghreifftiau sy'n cael eu harddangos yn gyffredin iawn. Rwyf wedi treulio'r 20 mlynedd diwethaf yn mynd i dai pobl hŷn i leihau risgiau. Yr holl bethau hyn yr wyf wedi eu gweld yn bersonol mewn lleoliadau niferus, ar draws pob cefndir. Maent yn beryglon real iawn bob dydd y gallwn ni i gyd wneud rhywbeth yn eu cylch.

“Rydym yn ceisio mynd ar y blaen a chanolbwyntio ar addysg ataliol, gan atal cwymp rhag digwydd yn y lle cyntaf.”

Dywedodd Eleri fod yr ymweliad ysgol wedi bod yn llwyddiant mawr a bod y plant wedi mwynhau yn fawr.

“Fe ddaliodd eu dychymyg ac roedden nhw’n hoffi’r ffordd ryngweithiol o ddysgu,” meddai.

“Aeth eu creadigrwydd â’r sesiwn i lefel arall. Roedd y plant yn ei drin fel lleoliad trosedd go iawn, yn chwarae ditectif ac yn penderfynu ar senario a allai fod wedi digwydd. Gwreiddiodd hyn eu dysgu mewn gwirionedd, sy'n dda iawn ac yn union yr hyn yr ydym ei eisiau.

“Mae yna lawer o risgiau cwympo bwriadol yno ac mae'r plant wedi bod yn wych yn eu gweld. Gwnaeth iddynt feddwl am eu cyfraniad eu hunain i rai o'r peryglon hefyd - gadael eu teganau allan pan fyddant yn mynd i ymweld â neiniau a theidiau er enghraifft. Bu llawer o blant yn hunan-fyfyrio ar eu hymddygiad eu hunain.

“Bu llawer o ddwylo i fyny ac roedd llawer o ymgysylltu. Roedd brwdfrydedd mawr am y sesiwn a dywedodd pawb eu bod yn mynd i’w gofio a mynd i ddweud wrth eu hanwyliaid amdano.

“Mae hynny’n allweddol i’r holl broses hon. Mae'n brosiect rhwng cenedlaethau sy'n seiliedig ar y syniad bod plant yn siarad. Nhw yw ein ceg, y rhai sy'n mynd i ledaenu'r neges hon. Ar lafar gwlad a chymuned deuluol weithiau yw’r ffordd orau i ni gyfleu’r neges honno.”

Dywedodd Isobella Flores, disgybl ym Mlwyddyn 5, naw oed: “Fe ddysgais i beidio â bod yn flêr. Wrth edrych ar leoliad y drosedd roeddwn yn gallu gweld y gallai rhywun fod wedi cwympo dros y ryg, neu geblau trydan.

“Gwelais lawer o beryglon, roedd yna gi bach yn rhedeg o gwmpas, ceblau ym mhobman a goleuadau gwan, blanced a ryg.

“Roedd yna lawer o bethau. Rwy’n meddwl ei bod yn bwysig inni ddysgu am hyn fel nad ydym yn gwneud yr un camgymeriadau.”

A dywedodd cyd-ddisgybl blwyddyn 5, Ethan Baldock, sydd hefyd yn naw oed: “Dysgais fod llawer o bethau peryglus o gwmpas y cartref. Mae yna lawer o siawns y gallech chi frifo'ch hun.

“Roedd yna wifrau, dennyn ci a theganau. Pe baech yn camu ar gar tegan byddai'n symud oherwydd ei olwynion a gallech ddisgyn drosodd. Os bydd person hŷn yn cwympo, gall anafu ei esgyrn. Nid ydynt mor gyson ar eu traed ag yr arferent fod.

“Rydw i'n mynd adref i ddweud y cyfan wrth fy nhad, fy mam a fy mrawd. Rydw i’n mynd i wneud yn siŵr bod fy nain a nain yn gwybod amdano hefyd.”

Dywedodd athrawes Blwyddyn 4 a 5, Llinos Davies, fod y disgyblion wedi ymateb yn arbennig o dda a bod ganddynt eu senarios eu hunain.

“Fe wnaethon nhw feddwl am rai syniadau da iawn. Roeddent eisoes yn gwybod llawer o'r peryglon y gallwch ddod o hyd iddynt mewn cartref ac fe wnaethant fwynhau'r gêm ryngweithiol. Roedd yn brofiad cadarnhaol iawn.

“Dw i’n meddwl eu bod nhw’n mynd i gofio beth ddysgon nhw a byddan nhw’n mynd adref heno i ddweud wrth mam a dad a neiniau a theidiau am beryglon posib yn y cartref.”

Cafodd disgyblion iau stori gyda'r nod o ledaenu'r neges atal cwympiadau. Yn ystod y prynhawn gwahoddwyd neiniau a theidiau i'r ysgol i ymuno â'u hwyrion a'u hwyresau am sesiwn dawnsio i iechyd gyda'r nod o wella eu ffitrwydd a'u symudedd.

Dywedodd Eleri: “Cafodd y plant flas ar raglen atal codymau sydd ar gael ar draws Abertawe. O ymarferion eistedd i ddysgu sut i sefyll yn ddiogel i symud o gwmpas yr ystafell a gwella cryfder, cydbwysedd a stamina - wrth fynegi, cael hwyl a dysgu llawer.

“Fe wnaeth y plant fwynhau’n fawr iawn ac maen nhw’n llawn brwdfrydedd i fynd i ddweud wrth eu rhieni, neiniau a theidiau, modrybedd ac ewythrod pa mor bwysig yw hi i gadw’n heini wrth i ni fynd yn hŷn.”

Dywedodd Matthew Bannister, dirprwy bennaeth: “Yn Ysgol Gynradd Treforys rydym yn cyflwyno cwricwlwm eang a chytbwys sy’n ymgysylltu ag asiantaethau allanol a rhanddeiliaid yr ysgol.

“Rydym yn teimlo y bydd ymgysylltu â Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe a defnyddio’r prosiect y mae Eleri wedi’i redeg o fudd nid yn unig i ddysgwyr, ond i neiniau a theidiau, rhieni a gwarcheidwaid.

“Mae'n brosiect aml-genhedlaeth lle mae dysgwyr yn cael profiadau ymarferol ac yn ymgymryd â sgiliau bywyd go iawn sy'n bwysig i genedlaethau'r dyfodol.''