Mae sganiau MRI manwl uchel yn helpu radiotherapi i dargedu tiwmorau yn fwy cywir

Mae pobl sy'n cael triniaeth canser yn Abertawe bellach yn elwa ar radiotherapi llawer mwy wedi'i dargedu - sy'n bosibl oherwydd rhoddion elusennol.

Mae pob claf yn cael sgan CT fel rhan o'r broses cynllunio radiotherapi. Ar gyfer llawer o diwmorau, mae'r delweddau CT hyn yn cael eu cyfuno â sganiau MRI i amlinellu rhwng meinwe iach a heintiedig.

Prif lun uchod: Catherine Sherry, y claf cyntaf i elwa o'r rhaglen sgan dwbl

Y sganiau MRI a ddefnyddir yng Nghanolfan Ganser De Orllewin Cymru yn Ysbyty Singleton y ddinas yw'r rhai a gafwyd yn ystod y broses ddiagnostig.

Gan y gallant fod yn sawl wythnos oed erbyn i'r cynllunio radiotherapi ddechrau, gallai'r tiwmor fod wedi newid pan fydd y driniaeth yn dechrau.

Anfantais arall yw nad yw cleifion yn cael eu sganio yn yr un sefyllfa â thriniaeth radiotherapi. Gyda'i gilydd, gallai'r ffactorau hyn olygu anghywirdebau sy'n lleihau ansawdd ac effeithiolrwydd y radiotherapi.

Bellach mae partneriaeth rhwng y ganolfan ganser a Phrifysgol Abertawe yn golygu y gall cleifion gael sganiau CT ac MRI mewn un ymweliad. Mae hyn yn rhoi'r darlun mwyaf cywir posibl ar gyfer cynllunio therapi.

Er y bydd yn cael ei ddefnyddio ar gyfer sawl math o ganser, bydd ar gyfer cleifion â thiwmorau ar yr ymennydd i ddechrau.

Mae'r cydweithio wedi bod yn bosibl oherwydd dyfarniad o £73,000 gan Gronfa Ganser De Orllewin Cymru, elusen swyddogol Canolfan Ganser De Orllewin Cymru (SWWCC).

Bydd hyn yn talu am sesiynau ar sganiwr MRI manwl iawn sy'n eiddo i Brifysgol Abertawe ac sydd wedi'i leoli yn adeilad ILS2 ar gampws Singleton. Bydd hyd at 300 o gleifion yn elwa dros y ddwy flynedd nesaf.

Mae'r oncolegydd ymgynghorol Dr Owen Nicholas yn arwain tîm amlddisgyblaethol y bwrdd iechyd a'r brifysgol.

“Rydyn ni bob amser angen sgan CT oherwydd dyna sut rydyn ni’n cynllunio’r radiotherapi ac yn cyfrifo’r dos,” meddai.

“Ond mae sganwyr MRI yn llawer gwell ar gyfer edrych ar organau meinwe meddal. Mae'r ymennydd yn enghraifft wych. Rydych chi eisiau edrych ble mae tiwmor yr ymennydd mewn perthynas â'r meinwe arferol.

“Maent i gyd yn feinweoedd meddal felly yn edrych yn hollol wahanol ar MRI. Mae’n golygu y gallwn dargedu tiwmorau’n fwy cywir ac osgoi’r meysydd iach yr ydym am eu hosgoi.”

Fel llawer o ganolfannau ledled y DU, nid oes gan SWWCC beiriant MRI radiotherapi pwrpasol.

Felly'r sganiau a ddefnyddir yw'r rhai a gafwyd yn ystod y broses ddiagnostig, gyda'r posibilrwydd y gallai'r tiwmor fod wedi newid yn y cyfamser.

Os bydd clinigwr yn teimlo bod angen sgan newydd ar gyfer cynllunio radiotherapi, rhaid gwneud cais i'r adran MRI diagnostig. O ystyried y pwysau ar wasanaethau’r GIG, mae hynny’n effeithio ar gapasiti.

Mae sganiwr Prifysgol Abertawe yn ILS2 wedi cael ei ddefnyddio i gynnal sganiau diagnostig ar gleifion bwrdd iechyd.

Ond mae'n fwy pwerus na Bae Abertawe felly fe'i defnyddir yn bennaf ar gyfer ymchwil - felly nid yw gallu yn broblem.

“Rydyn ni’n chwarae i’n cryfderau,” meddai Dr Nicholas. “Rydym wedi ein cyd-leoli ar safle Singleton fel y gall cleifion gael y ddau sgan mewn un ymweliad – CT yn yr adran radiotherapi ac MRI yn y brifysgol.

“Dim ond 200 llath oddi wrth ei gilydd ydyn nhw. Mae wir yn gwneud synnwyr fel cydweithrediad.”

Yn y llun o'r chwith i'r dde: Helen Streater, arweinydd radiograffydd radiotherapi CT; Dr Jonathan Phillips, ffisegydd MRI arweiniol; Dr Prashant Bhat, oncolegydd clinigol gradd arbenigol; Maria Yanez-Lopez, ffisegydd MRI; Stuart Foyle, arweinydd radiograffydd radiotherapy QI; Dr Owen Nicholas, oncolegydd clinigol ymgynghorol; Anthony Rees, prif radiograffydd ymchwil MRI Prifysgol Abertawe; Dr Jennifer Kahan, oncolegydd clinigol ymgynghorol.

Catherine Sherry, sy'n byw ger Neyland, oedd y person cyntaf i elwa o'r dull newydd hwn.

Cafodd lawdriniaeth fis diwethaf ar ôl cael diagnosis o glioblastoma, math o diwmor ar yr ymennydd. Dywedodd fod ei hymgynghorydd wedi dweud wrthi fod angen radiotherapi arni cyn gynted â phosibl ar ôl iddi wella o hynny.

Cafodd Catherine y mwgwd radiotherapi ei wneud, cafodd sgan CT ac yna'r sgan MRI yn ystod yr un ymweliad.

“Mae'n anhygoel,” meddai. “Fe ddywedon nhw wrtha i eu bod nhw’n cael y canlyniadau’n gyflym iawn fel eu bod nhw’n gallu edrych ar y sganiau a dechrau’r radiotherapi yn gynt o lawer.”

Mae’r cydweithio hwn rhwng y bwrdd iechyd a’r brifysgol hefyd yn creu cyfleoedd ar gyfer ymchwil, treialon clinigol a thechnegau uwch.

Ac fe’i gwnaed yn bosibl gan haelioni cleifion, teuluoedd a phawb sy’n cyfrannu at Gronfa Ganser De-orllewin Cymru.

Mae'n un yn unig o gannoedd o gronfeydd unigol sy'n dod o dan ymbarél Elusen Iechyd Bae Abertawe, elusen swyddogol y bwrdd iechyd.

Defnyddir yr arian a godir ar gyfer offer, hyfforddiant staff, ymchwil a phrosiectau arbennig er budd ein cleifion a'n staff, y tu hwnt i'r hyn y gall y GIG ei ddarparu.

Dywedodd Dr Nicholas, heb yr arian gan yr elusen, ni fyddai'r rhaglen wedi mynd yn ei blaen.

“Mae hyn wedi’i wneud yn gwbl bosibl gan yr elusen a chan yr holl bobl garedig a hael sydd wedi cyfrannu at yr elusen,” ychwanegodd.

“Rwy’n meddwl y byddwn yn gallu dangos y bydd hyn yn amlwg yn gwella ansawdd radiotherapi ac o bosibl y canlyniadau i gleifion.

“Mae hyn yn ein galluogi i ddarparu radiotherapi o ansawdd uchel iawn, yn bennaf ar y dechrau i gleifion canser yr ymennydd, ond bydd yn cael ei gyflwyno i wahanol safleoedd canser nad oedd gennym ni fynediad iddynt o'r blaen yn y rhanbarth hwn.

“Nid oes gan y rhan fwyaf o ganolfannau yn y DU y lefel hon o fewnbwn MRI i'r broses cynllunio radiotherapi.

“Prin iawn yw’r canolfannau sy’n gallu defnyddio MRI ar gyfer eu holl gleifion radiotherapi ymennydd. Ond byddwn yn gallu gwneud hynny.

“Mae hynny’n gyffrous iawn i’n cleifion yn lleol ac yn dangos y lefel rydyn ni arni fel canolfan ganser.”

Os yw'r stori hon wedi eich ysbrydoli i godi arian ar gyfer eich GIG lleol, yna byddai Elusen Iechyd Bae Abertawe wrth eu bodd yn clywed gennych. E-bostiwch y tîm elusen yn: swanseabay.healthcharity@wales.nhs.uk .

Elusen Iechyd Bae Abertawe (rhif elusen gofrestredig 1122805) yw elusen swyddogol Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe.

I gael rhagor o wybodaeth, ewch i wefan yr elusen: https://sbuhb.nhs.wales/swansea-bay-health-charity/

Gallwch hefyd ddilyn yr elusen ar Facebook: https://www.facebook.com/SwanseaBayHealthCharity