Dathlu'r timau'n dod o hyd i driniaethau a chyffuriau achub bywyd yfory

Yn aml, nhw yw arwyr di-glod y GIG – yn gweithio’n ddiflino y tu ôl i’r llenni i ddod o hyd i driniaethau newydd a chyffuriau achub bywyd yfory.

Mae ymchwilwyr clinigol yn chwarae rhan sylfaenol mewn gofal iechyd, ledled Cymru, y DU ac yn fyd-eang. A phob blwyddyn dethlir eu cyflawniadau ar Fai 20 – Diwrnod Rhyngwladol Treialon Clinigol.

Bydwragedd ymchwil Bae Abertawe Sharon Jones (chwith) a Lucy Bevan

Mae gan Fae Abertawe hanes balch yn y maes hwn. I ddathlu'r achlysur byddwn yn tynnu sylw at rai o'r astudiaethau newydd a diweddar niferus y mae'r bwrdd iechyd, ei staff a'i bartneriaid wedi bod yn ymwneud â nhw.

“Mae ymchwil yn rhan annatod o’n hethos fel bwrdd iechyd prifysgol wrth ddarparu gofal o’r ansawdd uchaf i’n cleifion,” meddai’r Rheolwr Ymchwil a Datblygu Jemma Rogers,

“Rydym yn falch o noddi ac ymgysylltu ag astudiaethau clinigol eang, gan weithio'n agos gyda'n partneriaid academaidd ym Mhrifysgol Abertawe ac ochr yn ochr â phartneriaid diwydiant o fewn y sector gwyddorau bywyd ledled y DU.

“Gydag ymrwymiad ac ymroddiad ein staff ymchwil, gallwn gynnig triniaethau newydd allweddol i gleifion trwy raglenni treialon clinigol.

“Gallwn hefyd gynnig cyfle i staff gael eu cefnogi yn eu huchelgeisiau i gyflawni blaenoriaethau clinigol allweddol ar gyfer ymchwil.”

Mae ymchwil bob amser yn ymdrech ar y cyd ac mae Bae Abertawe yn ffodus bod gennym dîm darparu ymchwil rhagorol.

Fe'i hariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru ac mae'n cynnig yr arbenigedd sydd ei angen i redeg treialon clinigol yn ddidrafferth.

Darperir arbenigedd ac adnoddau ychwanegol gan y tîm arbenigol sy'n gweithio o'r Cyfleuster Ymchwil Clinigol ar y Cyd.

Mae hwn yn gyfleuster pwrpasol wedi'i leoli yn y Sefydliad Gwyddorau Bywyd yn Ysbyty Singleton ac yn Ysbyty Treforys, sy'n cael ei redeg ar y cyd rhwng y bwrdd iechyd a Phrifysgol Abertawe.

Enghraifft dda o’r dull cydweithredol hwn yw’r ymchwil, a arweiniwyd gan y llawfeddyg colorefrol yr Athro Dean Harris (yn y llun), i ddatblygu prawf gwaed newydd i ganfod canser y coluddyn.

Mae'r gwaith yn gydweithrediad rhwng y bwrdd iechyd, cwmni deillio lleol CanSense a Chanolfan NanoIechyd Prifysgol Abertawe.

Mae'r astudiaeth ddiweddaraf sy'n gysylltiedig â'r ymchwil hwn, a elwir yn Colospect, ar fin dechrau. Mae'n golygu recriwtio cyfranogwyr Sgrinio Coluddion Cymru i gael colonosgopi yn unedau endosgopi Singleton a Threforys.

Mae Colospect yn cael ei arwain gan Iechyd Cyhoeddus Cymru ar ran Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe fel noddwr yr astudiaeth.

Bydd yn cael ei gyflwyno mewn cydweithrediad â’r bwrdd iechyd a’i dîm cyflawni ymchwil, Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru ac Uned Treialon Prifysgol Abertawe.

Mae disgwyl i'r astudiaeth agor ym Mae Abertawe yr wythnos nesaf, gyda'r broses o recriwtio cyfranogwyr cymwys yn dilyn yn fuan wedyn. Yn y pen draw, bydd ar agor ym mhob bwrdd iechyd ledled Cymru.

Mae Diwrnod Rhyngwladol Treialon Clinigol yn gyfle i gydnabod popeth sydd wedi’i gyflawni diolch i dreialon clinigol ac ymchwil yn gyffredinol, ac wrth gwrs y bobl y tu ôl iddynt.

Mae'n disgyn ar Fai 20 gan mai dyma'r dyddiad ym 1774 y dechreuodd llawfeddyg llong y Llynges Frenhinol, James Lind, yr hyn a ystyrir yn hap-dreial clinigol cyntaf, gan astudio effeithiau triniaethau gwahanol ar lwg mewn morwyr.

Mae'n bosibl nad yw ymchwil Bae Abertawe yn cynnwys scurvy ond mae'n cwmpasu ystod hynod eang o gyflyrau gan gynnwys canser, diabetes, iechyd meddwl, niwroleg, arennol, anadlol, strôc - a llawer o rai eraill.

Yn ystod y pandemig, cymerodd y bwrdd iechyd ran mewn sawl treial i helpu i bennu triniaethau effeithiol a allai achub bywyd ar gyfer Covid-19.

Arweiniodd hynny at enwebu’r tîm darparu ymchwil “bach ond nerthol” ar gyfer Gwobr fawreddog Dewi Sant am ei gyfraniad.

Y llynedd, cadarnhaodd Canolfan Ymchwil Meddygol Brys Cymru (WCEMR) Ysbyty Treforys ganfyddiadau arwyddocaol o ran sut mae Covid yn newid y broses ceulo gwaed, sy'n golygu y gall triniaethau presennol fethu.

Gwnaeth y cynorthwyydd ymchwil Jan Whitley a'r nyrs ymchwil Jun Cezar Zaldua nifer o deithiau i fannau problemus Covid i gasglu samplau ar gyfer astudiaeth WCEMR

Un maes nad yw llawer o bobl o bosibl yn ei gysylltu ag ymchwil ar unwaith yw mamolaeth. Eto, fodd bynnag, mae Bae Abertawe yn hynod weithgar mewn ystod eang o dreialon ac astudiaethau clinigol.

Sharon Jones a Lucy Bevan yw bydwragedd ymchwil ymroddedig y bwrdd iechyd, sy’n gweithio’n agos gydag Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yn ogystal â’u cydweithwyr yn y bwrdd iechyd.

“Os byddwn ni’n dod yn ymwybodol o dreial neu astudiaeth glinigol rydyn ni’n meddwl sy’n berthnasol i’n demograffig, ein mamau beichiog, eu babanod a’u teuluoedd, byddwn yn cyflwyno mynegiant o ddiddordeb,” meddai Sharon.

“Mae’r math o ymchwil rydyn ni’n ei wneud yn amrywiol. Rydym yn cynnal amrywiaeth o astudiaethau arsylwi, hap-dreialon rheoledig ac astudiaethau cyffuriau.

“Ac er bod gennym ni dîm ymroddedig o fydwragedd ymchwil, mae angen ymgysylltu â'n cydweithwyr yn fawr iawn. Ein obstetryddion a’r bydwragedd – ac wrth gwrs ein cleifion.”

Dau dreial sy'n mynd rhagddynt ar hyn o bryd y maent yn ymwneud â nhw yw Giant Panda a Will, y ddau yn ymwneud â phwysedd gwaed uchel yn ystod beichiogrwydd.

Yn y cyfamser, mae Craft yn ymchwilio i'r effaith y gall toriad cesaraidd ei chael ar fenywod a'u babanod yn ystod beichiogrwydd dilynol.

Ychwanegodd y fydwraig ymchwil Lucy Bevan: “Mae gennym ni bortffolio trawiadol o ystyried maint ein tîm. Dylai Sharon fod yn falch iawn ohono.”

Ychwanegodd Sharon: “Mae ein tîm yn fach ond yn brydferth ac rydw i'n falch ohono oherwydd rydyn ni'n cael effaith. Rydym yn safle bach ond yn aml ymhlith y prif safleoedd recriwtio.

“Mae’r ymchwil rydyn ni’n ei wneud yn bwysig. Mae'n cyfrannu at wella canlyniadau ac ansawdd y gofal a ddarparwn i fenywod a babanod.

“Ond mae hefyd yn dda i ni fel gweithwyr proffesiynol, gan wybod bod cyfleoedd ar gyfer llwybrau gyrfa o fewn cyflwyno ymchwil ac o fewn ymchwil academaidd.”