Bydd theatr llawdriniaeth "gofod-oed" gwerth £4 miliwn yn helpu i leihau ol-groniad llawdriniaethau llygaid

Gall llawfeddygon llygaid yn Ysbyty Singleton sy'n parhau i weithio trwy ôl-groniad o lawdriniaethau wneud hynny bellach mewn theatr newydd “oes y gofod” bwrpasol.

Mae'r cyfleuster £4 miliwn, sy'n rhan o'r Uned Llawfeddygol Ddydd gyferbyn â phrif safle'r ysbyty ar Lôn Sgeti, wedi dechrau trin ei gleifion cyntaf, ond nid yw'n rhedeg i'w gapasiti llawn eto.

Mae'r cyfleuster uwch-dechnoleg wedi ennill canmoliaeth uchel gan lawfeddygon.

Prif lun uchod: offthalmolegydd ymgynghorol Gwyn Williams wrth ei waith yn y theatr newydd

Fodd bynnag, fe’i hystyrir yn fesur dros dro i helpu i fynd i’r afael â rhestrau aros hir tra bod Bae Abertawe a’i bartneriaid, gan gynnwys Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, yn edrych ar ffyrdd gwell o ddarparu gwasanaethau rhanbarthol gyda’n gilydd.

Mae hyn yn unol ag argymhellion adolygiad allanol o wasanaethau gofal llygaid yng Nghymru, a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru ac a gynhaliwyd gan Goleg Brenhinol yr Offthalmolegwyr.

Canfu Adroddiad Pyott, a gyhoeddwyd yn 2021, fod llawer i'w ganmol. Ond tynnodd sylw hefyd at faterion gan gynnwys diffyg buddsoddiad hirdymor, prinder gweithlu a lleoliad gwasanaethau.

Roedd gan Fae Abertawe, fel llawer o rannau eraill o Gymru, amseroedd aros hir ar gyfer arbenigeddau gan gynnwys offthalmoleg hyd yn oed cyn Covid - ond gwnaeth y pandemig nhw gryn dipyn yn waeth.

O ganlyniad, mae’r bwrdd iechyd wedi cychwyn ar raglen uchelgeisiol o’r enw Newid ar gyfer y Dyfodol, a fydd yn gweld gwasanaethau iechyd yn cael eu darparu mewn ffordd newydd a mwy effeithlon.

Mae rhan o'r rhaglen yn cynnwys creu cyfres o ganolfannau rhagoriaeth ym mhrif ysbytai'r bwrdd iechyd.

Dougie Russell, Cyfarwyddwr Meddygol Ysbyty Singleton a Chastell Nedd Port Talbot (chwith) a Metron y Theatr Rhian Medwell a Rheolwr yr Uned Llawfeddygaeth Ddydd Dorina Stanciu yn edrych ar y theatr newydd cyn iddi gael ei gwisgo. Yn y llun hefyd mae Jonathan Brinley, yr ail ar y chwith, a Nick Edgington o'r gwneuthurwr adeiladau ModuleCo.

Bydd Singleton yn dod yn ganolfan ragoriaeth ar gyfer nifer o arbenigeddau, gan gynnwys offthalmoleg, sydd eisoes wedi'i lleoli yno.

Buddsoddodd y bwrdd iechyd £3.3 miliwn yn adeilad y theatr llawdriniaethau, gyda £700,000 ychwanegol ar gyfer offer newydd.

Dywedodd yr offthalmolegydd ymgynghorol Gwyn Williams, y llawfeddyg cyntaf i ddefnyddio'r theatr newydd, ei fod wedi'i ddatblygu'n benodol ar gyfer llawdriniaethau cataract.

“Nid yw’r aros presennol yn wych ond o leiaf mae’n dechrau dod i lawr nawr,” meddai.

“Ar hyn o bryd mae’r bwrdd iechyd yn rhoi llawer o’r rhain ar gontract allanol i gwmnïau preifat mewn mannau amrywiol.

“Mae cael y theatr newydd yn golygu y byddwn yn gallu corddi drwy’r ôl-groniad a’i wneud o fewn y GIG yn hytrach na’r sector preifat.

“Er bod angen ateb gwell yn y tymor hir, mae hwn yn ateb dros dro da.”

Mae tua 2,200 o bobl ym Mae Abertawe yn aros am lawdriniaeth llygaid. Mae tua 1,000 o'r rhain wedi aros yn hirach na'r targed o 36 wythnos

Yn ogystal, mae tua 2,000 o gleifion cataract yn aros mwy na 26 wythnos i gael eu gweld fel claf allanol, ac mae tua 80 y cant o’r rhain yn debygol o fod angen llawdriniaeth.

Er ei fod yn welliant ar y llynedd, mae'r ystadegau'n dangos yn glir pam fod y theatr newydd yn hanfodol.

Dywedodd Mr Williams y byddai cael y cyfleuster ychwanegol yn helpu i sicrhau bod yr ôl-groniad yn cael ei leihau cyn gynted â phosibl.

“Bydd yn rhoi capasiti ychwanegol i feddygon ymgynghorol newydd sy’n cael eu penodi’n benodol i wneud llawdriniaethau cataract ac uwch hyfforddeion i gyflawni llawdriniaethau,” meddai.

“Heb y theatr newydd hon, ni fyddai lle iddynt weithio ynddo felly byddai wedi bod yn amhosibl mynd i’r afael â’r ôl-groniad o gleifion cataract o fewn y GIG.”

Cynhyrchwyd yr adeilad oddi ar y safle tra bod gwaith tir yn cael ei wneud y tu allan i'r Uned Llawdriniaeth Ddydd. Roedd hyn yn gyflymach nag adeilad confensiynol a gyda llai o darfu ar wasanaethau.

Yna cafodd ei osod yn ei le a'i integreiddio â'r theatrau llawdriniaethau presennol cyn cael ei wisgo.

Cyfaddefodd Mr Williams fod y cyfleuster newydd wedi creu argraff arno, gan ei ddisgrifio fel un o'r radd flaenaf.

“Mae fel eglwys gadeiriol i offthalmoleg mewn ffordd. Mae'n fawr ac yn sgleiniog gyda'r holl offer diweddaraf. Mae popeth yn newydd," meddai.

“Dydw i erioed wedi bod mewn theatr mwy oes y gofod yn fy mywyd. Mae’n debyg mai dyma’r theatr orau sydd gennym ni yng Nghymru ar gyfer gofal llygaid.”

Dywedodd Jo Williams, Rheolwr Adrannol Offthalmoleg, fod staff theatr, nyrsio, meddygol a chymorth ychwanegol yn cael eu recriwtio.

“Bydd y theatr yn darparu tua 200 o achosion offthalmoleg ychwanegol y mis pan fydd yn gwbl weithredol” ychwanegodd.

“Yn y tymor hwy, rydyn ni’n gobeithio y gallwn ni ddechrau cynnal sesiynau gyda’r nos ac ar y penwythnos i ddiwallu anghenion y boblogaeth leol am lawdriniaeth offthalmoleg.”

Ac mae'n rhagflas o'r hyn sydd i ddod. Mae Bae Abertawe wedi cadarnhau cynlluniau i gyflwyno chwe theatr newydd, wedi'u rhannu'n gyfartal rhwng Ysbytai Singleton a Chastell Nedd Port Talbot fel rhan o Newid i'r Dyfodol.

Bydd hyn yn lleihau amseroedd aros mewn arbenigeddau eraill.